Asalak Nedir? Asalak Çeşitleri Özellikleri Zararları Davranışları ve Beslenmeleri

0
Advertisement

Asalaklar nelerdir? Asalak çeşitlerinedir, nasıl yaşarlar ve nasıl beslenirler? Asalakların davranışları, asalak yaşamlar.

Asalak Nedir – Asalak Çeşitleri

Asalak; Başka bir canlının içinde ya da üzerinde, sürekli ya da geçici olarak, besin ya da barınak sağlamak amacıyla, o canlının zararına ve kendi yararına yaşayan canlı; ekti, yelmeşik, parazit, tufeyli.

asalak

Kaynak: pixabay.com

Bir hücreli organizmalardan yüksek yapılı canlılara kadar çok çeşitli tür ve büyüklükte asalak vardır. Asalaklık hem bitkiler, hem de hayvanlar arasında görülür. Asalağın üzerinde yaşadığı canlıya konakçı adı verilir. Konakçılar bitki ya da hayvan olabilirler. Ancak belli bir tür asalak, her zaman yalnızca belli bir ya da birkaç tür üzerinde asalak yaşar. Tek konakçısı olan asalaklar yaşam dönemlerinin tamamını aynı türden canlı üzerinde tamamlarlar. Birden çok konakçısı olanlar ise yaşamlarının belli evrelerinde belli konakçılar üzerinde bulunurlar. Yaşamlarının büyük bölümünü geçirdikleri, önemli zararlara yol açtıkları, aynı zamanda da üreme işini gerçekleştirdikleri canlı asıl konakçı; yaşamlarının bir bölümünde gereksinme duydukları canlı ise arakonakçı adını alır.

Böyle asalakların, yaşam dönemlerini tamamlayabilmeleri için bu iki tür konakçı kesinlikle gereklidir; birinden biri olmadığı zaman çoğalmaları durur. Bazı canlılar ise yalnızca bir dönemde asalak yaşarlar. Asalağın konak üzerinde etkisi çeşitli biçimlerde olabilir. En yaygın etki, konağın zayıflatılmasıdır. Bunun dışında, zehirlenme, ur oluşumu, kısırlık ya da cinsiyet değişikliği gibi sonuçlara yol açan asalaklar da vardır. Asalak canlı, konakçıda her zaman hastalık yapmayabilir ya da ölümcül etki yaratmayabilir.

kene

Kaynak: pixabay.com

Özellikle birçok küçük canlı, konakçısı içinde ya da üzerinde, ona fazla bir zarar vermeksizin, yalnızca besinlerine ortak olarak ya da barınarak yaşar. Bir hücreli hayvanlardan kamçılılar sınıfına giren asalaklar genellikle insanların, öteki omurgalıların ve böceklerin bağırsaklarında yaşayan zararsız (hastalık yapmayan) asalaklardır. Bununla birlikte, örneğin tripanosomlar gibi kanda yaşayan çok tehlikeli kamçılılar da vardır. Bir hücrelilerden kökbacaklılar ve kirpikliler arasında asalak yaşam daha az görülür. Sporluların ise hepsi asalak olup omurgalı ve omurgasız hayvanlarda hücre içinde ya da hücrelerarası boşluklarda yaşarlar. Sıtma hastalığını yapan Plasmodium bu sınıftandır.

Asalaklığın yaygın olduğu başka bir ilkel hayvan grubu da solucanlardır. Çoğu omurgalı hayvanlarm ve insanların bağırsaklarında yaşayan yaprak solucanlar, şeritler, iplik solucanlar bu gruba girer. İlkel bitkilerden bakteriler ve mantarların da birçoğu asalaktır. Asalaklık, örneğin bitler, keneler gibi eklembacaklı hayvanlar ve ökseotu gibi çiçekli bitkiler arasında da görülür. Asalak yaşama, yüksek yapılı bitkilerde, yüksek yapılı hayvanlara göre daha fazladır.

Advertisement

Asalak Yaşam

Birlikte yaşayan iki canlıdan birinin, ötekinin zararına yaşam sürdürmesiyle belirlenen ortak yaşama biçimidir. Asalak yaşamanın başlıca iki tipi vardır: İçasalaklık, dışasalaklık.

asalak

Kaynak: pixabay.com

İçasalaklık genellikle birhücreliler ve ilkel yapılı canlılar arasında yaygındır. İç asalak, adından da anlaşılabileceği gibi, konakçı canlının içinde yerleşmiştir. Bu bir hayvanın iç organları olabileceği gibi bir bitkinin kök, gövde, yaprak vb bölümlerindeki dokuları ya da her ikisinin hücreleri olabilir. Böyle yaşayan canlılar, benzer evrim çizgisinde olanlara göre çok daha basit yapılıdırlar. Örneğin, asalak hayvanlar, besinlerini sindirilmiş halde aldıklarından, sindirim sistemleri; güvenli bir çevrede bulunduklarından, duyu ve hareket organları gelişmemiştir. Asalak bitkiler ise çoğunlukla klorofil taşımazlar ya da kök sistemleri gelişmemiştir. Omurgalılarda ve insanda içasalak olarak yaşayan canlılar genellikle sindirim sistemi ya da kan asalağıdır. Bununla birlikte çeşitli vücut boşluklarında yaşayanlar da bulunur. Ancak bunlar da kan emerek beslenirler. Bitkilerdeki içasalakların en tehlikelileri mantarlardır. Bunlar, yapıştıkları bitkide büyük zarara ve çoğu zaman da ölüme yol açarlar.

Hem bitkilerin hem de hayvanların dışsalaklarıyla genel olarak daha az zararlıdır. Öte yandan, dışasalak olarak yaşayan bitki ve hayvanların çoğu, içasalaklara göre daha yüksek yapılıdır. Örneğin eklembacaklı hayvanlardan sinekler, başka bitkiler üzerinde asalak olarak yaşayan çiçekli bitkiler birer dışasalaktır. Dışasalaklar da çoğunlukla, konakçıdan besin kaynağı olarak yararlanırlar. Birçok sinek ve bit, sıcakkanlı hayvanlardan kan emerek beslenir. Bitki asalakları ise özel organlarını üzerinde yaşadıkları bitkinin dokuları arasına uzatarak besisuyu emerler.


Leave A Reply