Aşık Tarzı Halk Edebiyatı Nedir? Genel Özellikleri ve Nazım Şekilleri

0
Advertisement

Aşık tarzı halk edebiyatının özellikleri nelerdir? Aşık tarzı halk edebiyatı nazım şekilleri, nazım türleri hakkında bilgi.

Aşık Tarzı Halk Edebiyatı; İslamiyet öncesi Orta Asya’daki “Ozan” geleneğinin devamıdır. Türklerin islamiyeti kabul edişinden sonra, Anadolu’da XVI. yüzyıldan itibaren bu gelenek tekrar başlamıştır. Günümüzde de bazı değişikliklerle devam etmektedir.

Âşıklar, saz eşliğinde sözlerini söyleyen sanatçılardır. Âşıklara “saz şairleri” de denilmektedir.

XVII. yüzyılda, halk şairlerinden Âşık Ömer ve Gevheri gibi şairler Divan şairleri gibi aruzla şiirler yazmışlardır. Divan ve halk şiiri bu yüzyılda birbirine yaklaşmıştır. Âşıkların şiirleri “cönk” veya “mecmua”larda toplanılmıştır.

Bağlama

Bağlama (Kaynak : wikipedia.org)

Âşık Tarzı Halk edebiyatı sanatçılarını yüzyıllara göre şöyle sıralayabiliriz:
  • 16. Yüzyılda: Kul Mehmet
  • 17. Yüzyılda: Âşık Ömer, Gevheri, Kuloğlu, Kayıkçı Kul Mustafa
  • 18. Yüzyılda: Bursalı Âşık Halil, Abdi
  • 19. Yüzyılda: Dertli, Dadaloğlu, Erzurumlu Emrah, Bayburtlu Zihni, Seyrani, Ruhsati
  • 20. Yüzyılda: Âşık Veysel, Kağızmanlı Hıfzı, Murat Çobanoğlu, Reyhani, Şeref Taşlıova…

Nazım Şekilleri

1. Koşma: Halk şiirinin en yaygın nazım şeklidir. Halk edebiyatında nazım şekilleri genel olarak ikiye ayrılmaktadır.

  • a) Koşma tipi
  • b) Mani tipi

Mani dışında diğer bütün nazım şekilleri koşma tipine benzemektedir. Dörtlük birimiyle ve hece ölçüsüyle yazılır. İlli hece ölçüsüyle söylenir. Konusu aşk ve tabiat güzellikleridir. Sosyal konuları işleyen koşmalar da vardır. Lirik bir şiirdir.

Advertisement

Kafiyelenişi ilk dörtlüğü (aaab/ abab/ abcb) şekillerinden biriyle oluşur. Diğer dörtlükleri ise cccb, dddb… şeklindedir. Genellikle saz eşliğinde ezgiyle söylenir.

2. Semai: Kafiyelenişi koşmaya benzer. 8’li hece ölçüsüyle ve özel bir ezgi eşliğinde söylenir. Konusu koşmada olduğu gibi aşk ve tabiattır.

3. Varsağı: Diğer şekillerden farkı yiğitçe bir söyleyişle yazılmasıdır.

4. Destan: Şekil özellikleri bakımından koşmaya benzer. İslamiyetten önceki destanlardan farklıdır. Nazım biçimi olan destan daha kısadır. Koşma gibi dörtlüklerle yazılır. Yiğitlik, savaşlar ve tarihi hadiseler gibi konuları işler. Mizahi destanlar da vardır.

5. Türkü: Sanatçısı belli olmayan türküler olduğu gibi sanatçısı belli olanlar da vardır. Koşmaya benzer. Kıtaların son mısraları tekrar edilir. Besteli olarak söylenirler.

Nazım Türleri:

Halk şiirinin işlediği konularına göre nazım türleri şunlardır:

Advertisement
  1. Koçaklama: Yiğitlik, savaş ve kahra-manlbi konuları işleyen şiirlerdir.
  2. Güzelleme: İnsan ve tabiat güzelliklerini konu alan şiirlere güzelleme denir.
  3. Taşlama: Bir kişinin ya da bir toplumun gülünç ve kötü yönlerini eleştiren şiirlerdir.
  4. Ağıt: Ölen bir kişinin ardından onun iyi yönlerini, güzelliklerini anlatan şiirlerdir.

Aşık Veysel

Aşık Tarzı Halk Edebiyatının Genel Özellikleri

  1. Âşıklar köyde ve kasabada yetişen insanlar oldukları için şiirlerini sade bir dille yazmışlardır.
  2. Nazım birimi dörtlüktür.
  3. Genelde hece ölçüsüyle söylenmiştir.
  4. Çoğunlukla yarım kâfiye kullanılır.
  5. Son dörtlükte şair mahlasını kullanır.
  6. Aşk, tabiat, yalnızlık, gurbet, ölüm gibi ferdi konuların yanı sıra rüşvet, yoksulluk gibi sosyal konular da işlenmektedir.
  7. Nazım biçimleri koşma, semai, varsağı, destan ve türküdür.
  8. Nazım türleri, güzelleme, koçaklama, taşlama ve ağıttır.
  9. Halk şiirlerinin toplandıkları defterlere “cönk” ya da “mecmua” adı verilmektedir.
  10. Şiirler özel bir beste ile saz eşliğinde söylenmektedir.
  11. Bu edebiyatta manzum eserler ağırlıktadır. Ancak, nesir şeklide halk ağızlarında yaşayan halk hikayeleri ve masallar da vardır. Âşıklar aynı zamanda iyi birer hikaye anlatıcısıdırlar.


Yorum yapılmamış

Reply To nemrut Cancel Reply