Asya kıtasının genel özellikleri, ülkeleri, coğrafi özellikleri, bitki örtüsü ve hayvanlar, tarihçesi, yaşam koşulları hakkında ansiklopedik bilgi.
Asya dünyanın en büyük kıtasıdır. Dünya topraklarının % 30’u Asya Kıtası’nda yer almaktadır. Bunun yanı sıra toplam nüfusu, diğer bütün kıtaların toplam nüfusundan daha fazladır.
TEMEL BİLGİLER
- Asya Kıtasının Yüzölçümü: 3 1.764.000 kilometrekare
- Asya Kıtasındaki Ülke sayısı: 48
- Asya Kıtasındaki En geniş ülke: Rusya, Asya’nın % 75’lik bölümünü kapsar
- Asya Kıtasındaki En ufak ülke: Maldiv Adaları, 298 kilometrekare
- Asya Kıtasının En yüksek yeri: Everest Dağı, 8.848 m.
- Asya Kıtasının En büyük gölü: Hazar denizi, 371.800 kilometrekare
- Asya Kıtasının En uzun nehri: Chang Nehri, 6.300 km.
Asya’nın devasa büyüklüğü, aynı zamanda; çok farklı çevre ve iklim çeşitliliği anlamına da gelmektedir. Doğal yerleşim alanları içinde sık tropikal ormanlar, bereketli topraklar, Arktika bölgesi, sıcak ve soğuk çöller yer almaktadır. Dünyanın en yüksek on dağı Asya Kıta’sında yer alırken, aynı zamanda; deniz seviyesinden 393 metre aşağıda olan Ölü Deniz sahilleri de, dünyanın en alçak kara noktası olarak, yine bu kıtada bulunmaktadır.
Everest
DOĞAL SINIRLAR
Asya Kuzeybatıda yer alan Ural Dağları ile Avrupa Kıtası’ndan, Kuzeydoğuda yer alan Bering Boğazı (Asya’nın Kuzeydoğusunda, genişliği, yalnızca, 88 kilometre olan su şeridi) ile de Kuzey Amerika’dan ayrılır. Güneybatıda ise Kızıl Deniz ve Süveyş Kanalı ile Afrika’dan ayrılmaktadır.
MİNİMUM VE MAKSİMUM SICAKLIKLAR
Kuzey Asya, insanları ve hayvanları besleyemeyecek kadar az bitkisiyle, soğuk ve ıssızdır. Ortalama sıcaklığı -10.9 santigrat derece olan Kuzey Rusya’daki Norilsk dünyanın en soğuk şehridir. Tam aksine; Güney Asya’da bulunan Hindistan’daki Tirunelveli şehrinin ortalama sıcaklığı 29 santigrat derecedir.
YAĞMUR VE KURAKLIK
Yüzyılın en kötü on sel baskını, Asya ülkeleri, Çin, Bangladeş ve Hindistan’da gerçekleşti. Hint Okyanusu’ndan gelen Muson rüzgarları, Güney ve Doğu Asya’ya çok şiddetli yağışlar getirir. Diğer taraftan; Orta Asya’daki geniş topraklar çok az yağış alır ve Gobi gibi çöller buralarda yoğunlaşır.
TEHLİKE BÖLGESİ
Asya Kıtası’nın fay hattı üzerinde bulunması nedeniyle, başta Japonya olmak üzere, birçok Asya ülkesi depremlerin yıkıcı etkisiyle karşılaşmıştır. Doğu ve Güneydoğu Asya sahilleri ise tayfunların (Çin Denizi’nden gelen şiddetli fırtınalar) tehdidi altındadır.
TEHDİT ALTINDAKİ HAYVANLAR
Kar Leoparı (Kaynak: pixabay.com)
Dünya hayvan türlerinin binlercesi, tropikal güney ve güneydoğu başta olmak üzere, Asya’da yaşamaktadır. Ancak; insanların tarım arazisi açma uğraşları ve hayvan derisi için yapılan avlar nedeniyle, dev panda, orangutan, kaplan ve kar leoparı başta olmak üzere, birçok hayvan türü neslinin tükenmesi tehlikesiyle karşı karşıyadır.
TOPRAKTAN ALINANLAR
Sıcak ve yağmurlu Güney Asya’nın temel ürünü pirinçtir. Soğuk ve kuru olan Kuzey’de ise buğday, arpa ve darı yetişmektedir. Bunlara ek olarak; Biber ve karanfil gibi baharatlar ise yüzyıllardır Hindistan, Sri Lanka ve Endonezya için zenginlik kaynağıdır. Diğer temel ürünler ise çay, tütün, pamuk, şeker, kahve, kakao, hintkeneviri ve meyvedir. Ormanlar Rusya’nın üçte birini, kıtanın ise %20’sini kaplar.
DOĞAL KAYNAKLAR
Ham maddeler Asya’nın en önemli ihraç kalemleridir. Dünya kalay üretiminin yarıdan fazlası Asya’da gerçekleşmektedir. Kömür, doğalgaz, alüminyum, ve diğer metaller, işlenmek üzere, dünyanın dört bir tarafına ihraç edilir. En fazla petrol rezervine sahip olan beş ülke Suudi Arabistan, Irak, Kuveyt, Birleşik Arap Emirlikleri ve Iran Asya Kıtası’ndadır.
YAŞAM BİÇİMİ
Suudi Arabistan ve İran çöllerinde, Moğolistan’ın steplerinde (kuru, otlu ve ağaçsız düzlükler) ve komşu ülkelerde çok sayıda göçebe kabileler yaşamaktadır. Bu göçebeler deve, keçi, koyun ve at beslerler. Çin, Hindistan ve Endonezya gibi çoğu Asya ülkesinin başlıca geçim kaynağını çiftçiliktir.
KALABALIK ŞEHİRLER
Avrupa ve Amerika’da insanların dörtte üçü şehirlerde yaşarken, Asya’da insanların, yalnızca, beşte biri şehirlerde yaşamaktadır. Buna rağmen; Tokyo, Kalküta ve Bangkok gibi kimi Asya şehirlerinin hane nüfusu, dünyanın en kalabalık olanları arasındadır.
EKONOMİ
Japonya, Güney Kore, Tayvan ve giderek önem kazanan Tayland ve Malezya gibi Asya ülkelerinde en önemli istihdam alanı sanayidir. Singapur ve Hong Kong ise önemli finans merkezleri durumuna gelmişlerdir. Üretimin yanı sıra; balık ve ormancılık, birçok Asya ülkesinde, önemli gelir kaynakları arasındadır. Japonya dünyanın en büyük otomobil ve televizyon üreticisidir. Aynı zamanda; gemi yapımı Japonya ve Tayvan’da ileri düzeydedir. Çin dünyanın en hızlı büyüyen ekonomilerinden bir tanesidir.
UYGARLIĞIN BEŞİĞİ
Mezopotamya (bugünkü Irak), Çin ve Hint Vadisi (Pakistan) gibi dünyanın en eski uygarlıklarından bazıları Asya’da ortaya çıkmıştır. Zamanında, bu bölgeler büyük şehirler olup, din adamlarının, bürokratların ve savaşçıların oluşturduğu bir yönetici sınıf tarafından idare edilirdi. Zengin kültürleri nedeniyle tüccarların ve fetih ordularının iştahını kabartıyordu.
budist rahipler – Kaynak : pixabay.com
DEĞİŞİK İNANÇLAR
Dünyadaki temel dinler Asya’da kök salmıştır. Budizm ve Hinduizm, tüccarlar ve misyonerler aracılığıyla, dünyaya Hindistan’dan yayılmıştır. İslamiyet, Avrupa ve Afrika’ya, 12.yüzyılda, Moğollar ve diğer fetih ordularıyla taşınmıştır. İpek ve baharat gibi Yahudilik ve Hristiyanlık da, Romalılar döneminde ihraç edilmiştir. Hinduizm en yaygın din olsa da, bu beş din, halen Asya’da gelişimini sürdürmektedir.
PARLAK İMPARATORLUKLAR
16.yüzyıla kadar Orta doğuda Osmanlı imparatorluğu, İran’da Safaviler, Hindistan’da Moğollar ve Çin’de Ming İmparatorluğu dönemlerinin en zengin ve en güçlü devletleriydi. İpek, baharat, seramik ve mücevherat gibi malların ihracı ile büyüyorlardı. Ancak; bu zenginlikler Avrupalı kaşifleri bu kıtaya yöneltti.
SÖMÜRGE YÖNETİMİ
Buharlı gemilere ve modern silahlarla hareket yeteneği ve ateş gücü artırılmış ordularıyla Avrupalılar, 19.yüzyıldan itibaren, Çoğu Asya ülkesini hakimiyetleri altına aldılar. Sömürgeciler geniş Asya topraklarını tarlalara dönüştürerek çay, kahve, pamuk, kauçuk yetiştirdiler ve bunları Avrupa’ya ihraç ettiler.
Asya Siyasi Haritası
BAĞIMSIZLIĞIN KAZANILMASI
Sömürge yönetimi 20. yüzyıla kadar devam etti. Sömürgelerin çoğu özgürlüklerini elde ederek, Hindistan ve Ürdün gibi, bağımsız uluslar meydana getirdiler. Eski Sovyetler Birliği ve Çin gibi ülkelerde ise komünist yönetimler oluştu. 1991’de Sovyetler Birliği dağılınca, Kazakistan ve Tacikistan gibi cumhuriyetler, bir kez daha, bağımsız birer ulus oldular. Yeni sanayiler kuruldu ve geliştirildi. Hükümetlerin yapmış olduğu büyük yatırımlar çoğu Asya ülkesi ekonomisinin iyileştirilmesine katkıda bulunmuştur.
