Asya Kıtasının Bölgeleri

0
Advertisement

Asya kıtasında bulunan bölgeler nelerdir? Asya’nın bölgeleri ve özellikleri nelerdir? Asya bölgeleri hakkında bilgi.

Asya Kıtasının Bölgeleri

ASYA’DAKİ BÖLGELER. Coğrafyacılar Asya’yı genellikle, herbiri çeşitli ülkeleri kapsayan bölgelere ayırırlar:

1) Kıtanın kuzeydoğu bölgesi ve Sibirya’yı içine alan Kuzey Asya;
2) Uzakdoğu’nun güneyindeki Sovyet toprakları, Asya’nın doğusundaki adalar, Kore ve Çin’in doğu-kuzeydoğu bölgelerini kapsayan Doğu Asya;
3) Tibet Platosu. Xinjiang-Uygur Özerk Bölgesi’nde Çungarya ve Kaşgar, Moğolistan’ın iç kesimleri, Çin ve Tibet’teki sıradağlar ile Gobi Çölünü kapsayan Orta Asya;
4) Turan Ovası, Pamirler, Gissar Alayları ve Tian Shan’ı kapsayan İç Asya;
5) Filipinler, Malay Takımadaları, Çinhindi, Hindistan Yarımadası, İndus-Ganj Ovası ve Himalayalar’ı kapsayan Güney Asya;
6) Anadolu, İran gibi Batı Asya yaylalarını, Ortadoğu’yu ve Arabistan Yarımadasını içine alan Batı Asya. Ama bazı durumlarda, Filipinler, Malay Takımadaları ve Çinhindi Güneydoğu Asya; Arabistan Yarımadası ve Ortadoğu ise Güneybatı Asya olarak gruplandırılır.

Kuzey Asya. Donma sonucu ortaya çıkan ufalanmanın ve toprak altında oluşan kalıcı buz katmanının yüzey şekillerini etkilediği bu bölge, düz ovalar, platolar ve kıvrımlı sıradağlardan oluşur. Sibirya’nın kuzeydoğusunda, Mezozoyik Zamanda oluşup daha sonra tektonik yükselmeye uğramış Verhoyansk, Çerski ve Ohotsk-Çaun sıradağlan ile Senozoyik yapılanma ürünü Koryak Dağlan yer alır. Kuzey Asya’nın bu bölümünde hem eski dağ buzulları hem de Yeni Sibirya Adaları ile Aldan Platosu gibi önceleri denizle kaplı düzlüklerin izlerine rastlanabilir.

Orta Sibirya Platosu ile Lena-Vilyuv ovalarından oluşan Kuzey Sibirya Ovası ise Senozoyik Zamanda yükselmiştir. Batı Sibirya Ovasındaki Mezozoyik Zamandan kalma katmanlar, Senozoyik Zamanın ilk evrelerine ait tortullarla örtülüdür. Bölgenin kuzeyinde, Asya kutup bölgesinin dağ ve adaları yer alır. Bölgenin tümü zamanımızda da buzullaşmaya uğramıştır.

Advertisement

Doğu Asya. Doğu Asya’nın kuzey kesiminde bulunan Hinggan, Sihote-Alin ve Doğu Kore sıradağları, Mançurya-Kore Platosu, Zeya-Bureya, Liao, Mançurya ve Kuzey Çin ovaları ile Hanka Gölü bölgenin başlıca yüzey şekilleridir. Bunların çoğu kırılma, kıvrılma ya da geniş alanların çökmesiyle oluşmuştur. Çin’in güneydoğusundaki dağlar, Mezozoyik ve Senozoyik zamanlardaki kıvrılma ve kırılma sonucu bugünkü yapılarına kavuşmuşlardır. Doğu Asya kıyılarına bakan adalar ile Kamçatka Yarımadası da aynı yapının parçasıdır. Ryukyu, Japon, Sahalin ve Kuril adalarının oluşturduğu yay üzerinde yanardağlara ve küçük alüvyon ovalarına da rastlanır. Kamçatka Yarımadasındaki katılaşmış yaşlı yapıların üstü genç kıvrımlarla örtülür. Senozoyik Zamandan bu yana süren yanardağ etkinlikleri sık görülür.

Orta Asya ve Güney Sibirya. Orta Asya Sibirya ve Çin platformlarından kopan parçaların oluşturduğu dağlar, platolar ve düzlükler ile bunların çevresini saran, Paleozoyik-Mezozoyik zamanlarda kıvrılma geçirmiş bölgelerden oluşur. Sibirya’nın güneyi ve Moğolistan’daki dağlar, eski kıvrımlı blokların yeniden yükselmesiyle oluşmuştur. Bu yöredeki Altay, Sayan ve Stanovoy dağlarının ise buzullaşmalardan kaynaklanan belirgin şekilleri vardır; bunlar günümüzde de buzullaşma geçirmektedirler.

Orta Asya düzlükleri Taklamakan, Gobi ve Ordos çöllerinden oluşur. Buradaki yüzey şekilleri, lös birikimli erozyon platolarından geniş kumluk alanlara kadar çeşitlilik gösterir.

Alp tipi dağların bulunduğu ve Yüksek Asya olarak bilinen bölge ise Pamir, Doğu Hindukuş, Tanrı, Gissar-Alay, Karakurum, Kunlun dağları ve Himalayalar ile Tibet Platosunu kapsar. Buzullar bu dağ sıralarının ortak özelliğidir. Özellikle Karakurum Dağları ve Himalayalar’da buzullaşma günümüzde de önemlidir.

Güney Asya. Güney Asya dar anlamda Hindistan Yarımadası, Sri Lanka ve İndus-Ganj Ovasını kapsar. Hindistan Yarımadası ile Sri Lanka Mezozoyik ve Senozoyik zamanlarda yükselen ve o zamandan beri nemli iklimin etkisiyle erozyona uğrayan düz platolardan oluşur. İndus-Ganj Ovası İndus, Ganj ve Brahmaputra ırmaklarının alüvyon ovalarının birleşmesiyle oluşmuştur. Bu ovalar ana Himalaya kütlesinin kuzeyinde, ona paralel uzanır. Burada eski deniz tortullarının oluşturduğu kalın birikimler ve dağların aşınmasıyla oluşan kara çökelleri, batıdaki kurak bölgede kum çöllerine dönüşmüştür.

Güneydoğu Asya. Bölge Çinhindi Yarımadası ile kıtanın güneydoğusundaki ada ve yarımadaları kapsar. Çinhindi Yarımadasındaki dağlar güneye indikçe yüksekliklerini yitirirken, alüvyon ovaları aynı yönde giderek genişler. Asya’nın güneydoğu uzantısı olan yay biçimindeki takımadaların çevresi derin okyanus çukurlarıyla çevrilidir. Yapısal olarak oturmamış durumdaki adalarda etkin yanardağlar bulunur. Hint Okyanusunda, Sumatra, Cava ve Küçük Sunda adalarının oluşturduğu grup çeşitli çağlardan kalma Alp tipi kıvrımların yanı sıra yanardağlar ve alüvyon ovalarıyla kaplıdır. Borneo ve Malakka Yarımadasındaki yanardağlar ise artık etkin değildir. Selebes, Maluku, Filipinler ve Tayvan’dan oluşan Büyük Okyanus adaları ise Senozoyik Zamanda yanardağ etkinliği sonucu oluşmuş Alp tipi kıvrımlı yapılardır. Bu bölgede, yanardağ etkinliği ve mercan resiflerinin oluşumu sürmektedir.

Advertisement

İç Asya. Hazar Denizi ile Balkaş Gölü arasındaki düzlük ve tepeler İç Asya’yı oluşturur. Kazak bölgesindeki alçak, yuvarlak tepeler, Hazar Denizine uzanan yarımadalardaki alçak dağlar ve Ustyurt Yaylası ile Karakum Çölündeki masadağlar başlıca yüzey şekilleridir. Bölgedeki kalın alüvyon birikintilerinin rüzgârla taşınması sonucu güneyde kumluk çöller oluşmuştur.

Batı Asya. Bölge, Anadolu, ve İran’daki dağlık bölgeleri kapsar. Anadolu’daki Kuzey Anadolu ve Toros dağları ile yaylalar erozyon sonucu önemli ölçüde parçalanmaya uğramış, seyrek olarak yanardağ etkinliği görülen yörelerdir. Küçük Kafkaslar’da da aynı özellikler görülür. Senozoyik Zamanın oldukça güçlü yanardağ etkinlikleri, bölgedeki son yükselmelere neden olmuştur. İran yaylalarını kuzeyde Elburz, Türkmen-Horasan, Hindukuş dağlarının batı bölümü, güneyde ise Zagros, Mekran, Süleyman ve Kirtar dağları kuşatır. Senozoyik Zamandan kalan tek tük yanardağlar, eski erozyon birikintileri, çöküntülerle düzlüklerdeki tuz ve kum çölleri bölgenin başlıca doğal yapı özellikleridir.

Güneybatı Asya. Başlıca Mezopotamya ve Arabistan Yarımadasını içine alan Güneybatı Asya da kıtanın güneyindeki öbür bölgeler gibi yaşlı bir platformdan oluşur. Arabistan Yarımadası, en fazla yüksekliğe Kızıldeniz kıyısında ulaşan eğimli bir platformdur. Önceki çökme ve tortullaşmaların ortaya çıkardığı deniz kumları ve alüvyon birikintisi, zamanımızda kum çöllerine dönüşmüştür. Mezopotamya ise Fırat ve Dicle ırmaklarının alüvyon ovalan ile, Bağdat ve Basra Körfezi arasındaki deltalardan oluşur. Tabanın Geç Senozoyik ve Kuvaterner tortullarla kaplı olmasına karşın, yükselmiş düzlükler gene Geç Senozovik Zamanda geçerli olan kara koşullarında aşınmaya uğramış ve bitki örtüsünü yitirmiştir.


Leave A Reply