Keman nedir? Keman nasıl bir müzik aletidir, özellikleri nelerdir? Keman ne zaman bulunmuştur? Tarihte kemanın kullanımı, gelişimi, tarihçesi hakkında bilgi.
Kaynak: pixabay.com
Kemanın Özellikleri;
Yaylı sazların en önemlisidir. Eskiden beri Türk musikisinde sine kemanı şeklinde mevcuttur. Yüzyıllar boyunca gelişen keman, nihayet bugünkü mükemmel şeklini almıştır. Esas itibariyle Araplar’ın rebabından ilham alınarak yapılmıştır. Kemanın orkestra içinde çok büyük bir rolü vardır. Kemanın notası sol anahtarı ile yazılır, bu anahtara keman anahtarı da denir. Kemanın tiz sesleri az kullanılır, bunları iyi çıkartabilmek gerçek bir ustalığa bağlıdır. Kemanın sol, re, lâ, mi seslerini veren 4 teli vardır. Batı musikisinde piyanodan sonra en fazla tercih edilen virtüozluk çalgısıdır.
Kemanın ucu çeneye dayanmak ve sapı sol elle tutulup parmak uçları tellere basmak suretiyle, sağ elin tuttuğu reçinelenmiş at kılından yay ile çalınır. Kemana kırmızımsı sarı, vişneçürüğü, nadiren turuncu, kahverengi ve siyah cilâ vurulur. Ortalama 60-62 cm. boyunda olur ki, uzunluğun 38 cm. kadarını gövde, 25 cm. kadarını da sap teşkil eder. Keman yayı ise 74-75 cm. kadar uzunluktadır. Gövdenin yarısına yakın bir yere kadar gelen sap, siyah abanozdan veya boyalı tahtadan yayılır. Gövdenin içi tamamen boştur ve ince tahtadan yapılmış bulunan keman köprüsünün iki yanına 7 cm. boyunda uzunlamasına helezon şeklinde delikler açılmış olması da, ayrıca titreşimin mükemmelliğini sağlar. Gövdenin yan tarafta eni 3,7 cm. dir; ortaya doğru gittikçe genişler.
Sap kısmının son 14 cm. sini, dört anahtarın karşı karşıya ve ikişer ikişer geçirildiği kısım teşkil eder. 6,5 cm. uzunluğundaki bu anahtarlar, ekseriya koyu siyah renk cilâlıdır. En uc kısmı da salyangoz denen helezon şeklindeki bir kıvrıntı ile biter. Anahtarlara, saptan başlayarak sıra ile en kalın, ince ve en ince teller bağlanır. Gövdenin baştan 15-16 cm kadar ötesine, tam orta kısma rastlamak üzere, köprü yerleştirilmiştir. Teller, bu köprünün üzerinden geçirilir. Çene dayanacak yerde abanozdan bir çenelik vardır. Çenelik, beyaz çelikten iki çubuk ile gövdenin alt tarafına bağlanır. Bir keman telinin uzunluğu 55 cm. ye yaklaşır. Ya madenden veya madeni iplikle sarılmış kirişten veyahut sadece çelik kirişten yapılır. Keman (violon), alto (viola), çello (violoncelle), kontrbastan kurulu yaylı sazlar topluluğuna keman ailesi denir.
Telli aletlerde bir müzik notası, titreşen bir tel tarafından yaratılır. Tel yayla sürtmek, tırnaklamak ya da vurmakla titreştirilebilir.
Bugün başta Almanya ile İtalya olmak üzere birçok yerde keman yapılmaktadır. Yapılan kemanların arasından pek azı hakiki bir müzisyeni memnun edebilecek evsaftadır. Günümüzün en iyi kemanları Almanya’nın Karaormanlar bölgesindeki dağ köylerinde yapılmaktadır.
Bu bölgedeki köylüler, geçen yüzyıllardan kalma usullerle çalışırlar,’kemanlarını büyük bir gizlilik içinde yaparlar. Her ailenin babadan oğula kalan, başka hiç kimseye açıklanmayan kendine mahsus usulleri vardır. O kadar ki, evlerine bir yabancının, hattâ komşularının girmesini hoş karşılamazlar.
Keman yapımının yalnız kurutma safhası açıkta cereyan eder. Kesilen, oyulan tahtalar bir ipe asılarak güneşte kurutulur. Hava biraz rutubetlenecek, biraz bozacak olsa, yakın köylerden gelen haber üzerine hemen tahtaları içeriye alırlar. Bundan sonrası da, keman yapımı bitene kadar, tamamen gizli kalır.
Kemanın Tarihi;
Keman onuncu yüzyıla doğru Avrupa’ya geçmiştir. Fakat başlangıçta, diyar diyar dolaşan saz şairleri bu sazı çaldıkları için müzisyenler kemana pek rağbet etmiyorlardı. Onaltıncı yüzyılın başlarında İtalyanlar kemana önem vermeye başladılar. Bildiğimiz kemanı büğünkü şekline sokanlar İtalyan ustalarıdır. XVI. yüzyılda Venedik yakınlarında Cremona kasabası, keman yapan ustalarının çokluğu ile ün salmıştı. Tarihin meşhur keman ustalarından Andreas Amati, Cremona kasabasının yerlisiydi. Amati’nin en büyük zevki, keman yapmaktı. Amati, sazdan iyi ses çıkarabilmek için biçiminin güzel olmasına dikkat etmek gerektiğini biliyordu. Çeşitli ağaçlardan kemanlar yaparak en uygun ağacın hangisi olduğunu bulmaya çalıştı. 1554’ten 1580’e kadar Amati’nin yaptığı kemanların her biri muazzam birer servet kaynağıdır.
Kaynak: pixabay.com
Cremona ekolünün yetiştirdiği ustaların en ünlüsü hiç şüphesiz ki Antonio Stradivari‘dir. Stradivari, küçük yaşta keman ustalarının yanında çıraklık yapmış, daha sonra bir atelye açarak çalışmaya başlamıştır. Bu ünlü ustanın kemanlarında da en önemli özellik, sazın kıvrımlarıdır. Stradivari, kemanlarının kıvrımlarını gayet büyük bir ustalıkla yapıyordu. Ayrıca kemanlarının üzerine sürdüğü cilâ da değişikti. Stradivari, günlerce, aylarca çeşitli maddelerden özel bir cilâ yapmaya çalıştı, ve nihayet kemana amber sarısı rengini veren bir cilâ yapmaya muvaffak oldu.
Stradivari, yaptığı kemanlarda en ufak bir kusur bulunmasını istemez, bu yüzden bir tek keman üzerinde aylarca çalışırdı. Hayatının son yıllarında görme kabiliyeti azaldığı için yaptığı kemanlara isminin yazılmasını istemiyor, bunlarda göze çarpacak bir kusurun adını lekelemesinden korkuyordu.
Bir yayın keman teli üzerinden geçirilmesi telin titreşmesine çevresindeki havanın sarsılmasına sebep olur.
Stradivari adı, keman yapıcılığında en güzel eser sembolü olmuştur. Fabrikalarda yapılan kemanlara bile Stradivari adı konulmaktadır. Bugün Stradivari kemanlarının sayısı pek azdır. Dünyanın meşhur birkaç kemancısında Stradivari kemanı vardır.
