Ateşkes antlaşması nedir, neden imzalanır? Ateşkes antlaşmalarının özellikleri, tarihteki yeri hakkında bilgi.
Ateşkes Antlaşması Nedir?
Ateşkes antlaşması, iki ya da daha çok taraf arasındaki çarpışmalara son vermek için yapılan antlaşmadır. Ateşkes antlaşmasının koşulları, kapsadığı alan ve süresi, genellikle antlaşmayı yapan taraflarca belirlenir. Ateşkes antlaşması, ölülerin toplanması gibi özel amaçlarla, bölgesel ya da geçici olarak yapılabilir. Buna bölgesel ateşkes ya da mütareke denir. Ateşkesin bir başka biçimi de, 1940’taki Fransız ateşkes antlaşması gibi, taraflar arasındaki tüm çatışmaların sona erdirilmesidir. Çarpışmaların tümüyle sona erdirilmesi, fiili olarak savaşın sonuçlanması anlamına gelse de, hukuksal açıdan böyle kabul edilmez. Uluslararası hukuka göre böyle bir durumda savaş durumu, tarafların ve tarafsız kurumların hak ve yükümlülükleri sürmektedir. Bu nedenle, başka bir sözleşme yapılmadığı sürece, savaşan taraflar ablukaları ve tarafsız gemilerin konaklamalarını denetlemeyi sürdürebilirler. Son zamanlardaki eğilim, ateşkes antlaşmasının kapsamını genişleterek, biçim ve içerik açısından bir ön barış antlaşmasına dönüşmesini sağlamak yönündedir. Bunun bir örneği, 27 Temmuz 1953’te Kore’deki savaşı sona erdiren ateşkes antlaşmasıdır.
Ateşkes antlaşmasına ilişkin genel kurallar 1907 Lahey Barış Konferansı’nda saptanmış ve Lahey Kara Savaşı Yönetmeliği’nde yer almıştır. Bu yönetmeliğin koşullarına göre, bir ateşkes antlaşmasının yeterince açık olmaması, savaşın yeniden başlamasına yol açabilir. Tarafların antlaşmayı ciddi bir biçimde bozmaları ya da karşı tarafa resmen bildirmeleri ile savaş yeniden başlar. Kasıtlı ilerlemeler, bir birliğin hattı dışındaki noktalara el koyması ve birliklerin istenmeyen ya da zayıf bir noktadan geri çekilmeleri, ateşkes antlaşmasının bozulmasını doğuran davranışlar arasındadır.
Almanya ile Müttefikler arasında yapılan ve I. Dünya Savaşı’nı sona erdiren, 11 Kasım 1918 tarihli ateşkes antlaşması bu tür antlaşmaların alışılmış biçimlerinden iki noktada ayrılır:
1) Taraflar arasındaki görüşmeler sonucunda önce bir “ön ateşkes” yapılmıştır;
2) antlaşma, askeri koşulların yanı sıra siyasal ve mali hükümler de içermektedir. Bütün ateşkes antlaşmalarının olağan seçeneği olan savaşa yeniden başlama, bu antlaşmanın askerliğe ilişkin maddeleriyle Almanya için olanaksız duruma getirilmiştir.
