Atıf Efendi kimdir ve ne yapmıştır? Atıf Efendi hayatı, eserleri, Atıf Efendi Kütüphanesi özellikleri hakkında bilgi.
Atıf Efendi
Atıf Efendi; (İskilipli), Mehmed Atif Efendi olarak da bilinir (d. 1876, İskilip, Çorum – ö. 24 Şubat 1926, Ankara), son dönem Osmanlı din bilginidir. Frenk Mukallitliği ve Şapka (1924) adlı risalesinin Şapka Kanunu’na karşı girişilen eylemlere esin kaynağı olduğu suçlamasıyla İstiklal Mahkemesi kararıyla idam edilmiştir.
Temel eğitimini İskilip’te tamamladıktan sonra İstanbul’da medrese öğrenimi gördü. 1905’te Darülfünun-ı Osmanî (sonradan İstanbul Üniversitesi) Ulum-ı Âliye-i Diniye Şubesi’ni bitirdi ve Kabataş Lisesi’nde Arapça öğretmenliğine atandı, Fatih Camisi’nde de müderris oldu. Kısa süre sonra şeyhülislam tarafından Bodrum’a sürüldü. Burada da saraya jurnal edilince Kırım’a kaçtı, oradan Varşova’ya geçti. II. Meşrutiyet’in ilanından (1908) sonra İstanbul’a döndü, Sırat-ı Müstakim’At (sonradan Sebilü’r-Reşad) yazmaya başladı ve medreselerde müfettişliğe atandı.
1909’da 31 Mart Olayı‘nın ardından bu kez İttihat ve Terakki hükümetince sürgün edildi. İstanbul’a döndükten sonra gene medreselerde görev yaptı. Mustafa Sabri, Mustafa Saffet ve Said-i Nursi’yle birlikte Müderrisler Cemiyeti’ni kurdu. Bu kuruluşun devamı olan Teali-i İslam Cemiyeti’ne bir süre başkanlık etti (1919). Şapka Kanunu’na karşı çıkanların Aralık 1925’te Rize’de giriştiği eylemlerde, bu kanundan çok önce yazdığı risalenin kışkırtıcı etkisi olduğu gerekçesiyle Ankara İstiklal Mahkemesi’nde yargılandı. Savcının hapis cezası isteminde bulunmasına karşın Atıf Efendi idama mahkûm edildi.
Âtıf Efendi’nin idamına yol açan risalesinin yanı sıra Miratü’l-İslam (1916), Din-i İslamda Men’-i. Müskirat (1924) ve Muinut-Talebe (1910) adlı risaleleri ile bazı dergilerdeki yazıları derlenip sadeleştirilerek Frenk Mukallitliği ve İslam (1976) adıyla yeni harflerle yayımlanmıştır. Öbür yapıtlarından İslam Yolu 1959’da, Medeniyet-i Şerriye ve Terakkiyat-ı Diniyye ise Şeriat Medeniyeti adıyla 1975’te yeni harflerle yayımlanmıştır.
Atıf Efendi Kütüphanesi, İstanbul’un Vefa semtinde, Sultan I. Mahmud’un defterdarlarından Âtıf Efendi’nin 1741’de yaptırdığı Osmanlı baroğu üslubundaki kütüphane yapısıdır. Önde, konsollarla caddeye doğru taşan iki katlı görevli konutları, bunların arkasındaki bahçede kütüphane yer alır. Yapı, çevresinde nişler bulunan, sekiz köşeli, merkezi planlı bir okuma salonu ile arkasındaki dikdörtgen planlı bir kitap deposundan oluşur. Okuma salonuna bahçeden yedi basamaklı bir merdivenle çıkılır. Taşıyıcı duvarlar kesme taş ve tuğladan almaşık örgüyle yapılmıştır. Mekânlar, yapıya hareketli bir kitle görünümü sağlayan çeşitli yükseklikteki tonozlarla örtülmüştür. 1966-70 arasında yapılan onarımda bodrum kat temizlenerek, üst kattaki okuma salonuna eklenen yeni bir salon daha elde edilmiştir.
