Atmosfer nedir ne gibi özellikleri vardır? Atmosferin tabakaları nelerdir ve bu tabakalar hakkında kısa bilgilerin yer aldığı yazımız.
ATMOSFER
Yeryüzünü çepeçevre saran gaz tabakasına atmosfer ya da havaküre denir. Havaküre, canlılar için son derece önemlidir.
Atmosferin içindeki gazlar;
a. Güneş’ten gelen zararlı ışınların yeryüzüne ulaşmasını engeller,
b. yeryüzünün şiddetle ısınmasına ve soğumasına engel olur.
Bu özelliğiyle atmosfer, koruyucu ve düzenleyici bir özelliğe sahiptir ve yeryüzünde hayatın varlığını sağlar.
Güneş ışınları atmosferde yansıma, dağılma ve emilmeye uğramadan yer yüzüne ulaşsaydı, sıcaklık aşırı derecede artar ve canlıların yaşamasına imkan kalmazdı.
Aynı şekilde atmosferin yoğunluğu çok fazla olsaydı bu sefer de güneş ışınlarının atmosferde uğrayacakları kayıp artar, yeryüzüne ulaşan enerji miktarı azalırdı. Böylece yeryüzü buzullarla kaplanır, atmosfere rağmen hayat olmazdı.
Oysa atmosferin yoğunluğu, yeryüzünde canlıların yaşamasına imkân sağlayacak özelliktedir.
ATMOSFERİN KATMANLARI
Troposfer :
Troposfer, havanın yeryüzü ile temas halinde olan en alt tabakasıdır. Kalınlığı, yeryüzünden itibaren ortalama 12 km dir. Bu kalınlık kutuplarda daha az, ekvatorda daha fazladır. Bunun nedeni ekvatorla kutuplar arasındaki sıcaklık farkıdır. Ekvator’da ısınan havanın genleşmesine karşılık, kutuplarda soğuk olan hava ağırlaşarak çöker.
Hava olayları genel olarak troposferin 3-4 km’lik alt kısmında görülür. Bunun daha üstündeki kısımda, nem çok az olduğundan atmosfer olayları pek görülmez.
Troposferdeki gazların bir kısmı havada her zaman bulunur ve miktarları pek değişmez. (azot, oksijen ve asal gazlar gibi). Birtakım gazlar da havada her zaman bulunmakla birlikte bunların miktarları azalıp çoğalır, (karbondioksit, su buharı gibi). Bazı gazlar da havada her zaman bulunmaz (ozon, tozlar gibi.)
Atmosfer yerden itibaren ısındığından, en sıcak yeri, troposferin yeryüzü ile temas halinde olan bölümüdür. Bu kısım yerden yansıyan enerji ile ısınır. Ayrıca, bu bölümde daha fazla olan su buharı da sıcaklığı tutarak atmosferin bu kısmının daha sıcak olmasını sağlar.Bu nedenle Troposferde yükseklere çıkıldıkça sıcaklık düşer.
Stratosfer :
Stratosfer, troposferden itibaren 80-90 km’ye kadar devam eder. Bu tabakada atmosfer olayları görülmez. Stratosferde yatay ve dikey sıcaklık değişimleri çok azdır. Bu katman, troposfere göre çok kuru ve hemen hemen bulutsuzdur.
Stratosfer tabakasının üst bölümünü oluşturan Ozonosfer (Şemosfer) 25-30 km’lerden başlayarak iyonosfere kadar devam eder. Bu bölümün en önemli özelliği ozon tabakasına sahip olmasıdır. Ozon tabakası, güneşten gelen ve canlılar için zararlı olan ışınları (ult-raviyole ışınlar) önemli ölçüde tutarak canlıları koruyucu bir görev görürür. Ozon, aynı zamanda havanın sağlığa elverişli olmasını sağlayan güçlü bir bakteri öldürücüdür.
İyonosfer :
80-90 km ile 250-300 km’ler arasında yer alan bir tabakadır. Burada gazlar son derece seyrektir ve iyonlara ayrılmıştır. Bu tabaka radyo dalgalarını yansıtan bir özelliktedir. Bu yönüyle insanlar için büyük önem taşır.
Eksosfer
Eksosfer, dış tabaka anlamındadır. Atmosferin en dış halkasını oluşturur. Eksosferde bazı gaz molekülleri, yerçekimi etkisinden kurtularak uzaya kaçarlar. Bu nedenle bu tabakanın üst sınırını kesin olarak saptamak mümkün değildir. Bununla birlikte eksosferin 10.000 km’ye kadar devam ettiği kabul edilmektedir.
