Avrupa Ekonomik Topluluğu nedir? Avrupa Ekonomik Topluluğu’nun kuruluş amacı, tarihçesi, görevleri hakkında bilgi.
Kaynak: commons.wikimedia.org
Avrupa Ekonomik Topluluğu Nedir?
Avrupa Ekonomik Topluluğu; Avrupa ülkelerinin ekonomik ve siyasal dayanışmasını sağlamak amacıyla kurulmuş örgüttür. Kısaca Ortak Pazar diye anılan bu birlik, 25 Mart 1957’de Roma Anlaşması ile kuruldu. İlk üyeleri “Altılar” diye bilinen Fransa, Federal Almanya, İtalya, Belçika, Hollanda ve Lüksemburg’dur. Daha sonra 1973’te Büyük Britanya, İrlanda ve Danimarka, 198rde Yunanistan, 1986’da İspanya ve Portekiz topluluğun tam üyesi oldular.
Türkiye ile topluluk arasındaki ilişkiler, 1963 Ankara Anlaşması çerçevesinde yürümekle birlikte, bugüne kadar somut bir sonuç alınabilmiş değildir. Türkiye’nin 1987′ deki tüm üyelik başvurusu, askıda tutulmaktadır. Topluluğun amacı, üye ülkeler arasında ekonomik işbirliğini artırarak daha tutarlı ve kapsamlı bir gelişme sağlamaktır. Bunu gerçekleştirmek için üye ülkeler arasında gümrük birliği; işgücü ve sermaye dolaşımının serbest olması; tarım, ulaşım ve ekonomik alanlarda ortak bir politika oluşturulması doğrultusunda adımlar atıldı. Ekonomik gelişme önemli ölçüde pazarın büyüklüğüyle sınırlıdır. Pazar ne kadar büyükse o ölçüde büyük üretim yapmak, ileri teknoloji uygulamak, iş bölümünü, uzmanlaşmayı ve verimliliği o ölçüde artmak olanaklıdır. İkinci Dünya Savaşı’ndan yıkık çıkmış bir Avrupa’nın özellikle endüstri alanında ulusal pazarların ve korumacılığın sınırlarını aşması gerekiyordu. Çok büyük iç pazarların avantajlarından yararlanan ABD ve SSCB gibi ülkelerin karşısında rekabet edebilmenin yolu buydu.
Bir Avrupa Birliği düşüncesini ilk olarak 1947’de Churchill ortaya attı. Bu gerekliliğini ulusal hükümetlerce kabul edilmesinden sonra ilk adım olarak Fransa Dışişleri Bakanı R. Schuman’ın girişimiyle 1952’de Paris Anlaşması sonucu Avrupa Kömür ve Çelik Birliği (CECA) kuruldu. Bu birlik AET’nin temelini atan bir girişim olarak özel önem taşır. 1957’de Ortak Pazar bundan daha kapsamlı bir çerçeve içerisinde kurulduğundan beri topluluk üyeleri; mal, sermaye ve işgücü akımında önemli ilerlemeler sağlamış ve birçok önemli tasarıyı gerçekleştirmişlerdir. Ancak özellikle tarım alanında topluluk politikaları ulusal çıkarları tehdit eder duruma gelince boykot ve korumacılık eğilimleri yeniden ön plana çıkmaktadır. Ekonomik bunalım daha ileri ortaklık tasarılarının gerçekleştirilmesini olanaksız kılmıştır ve bu durum günümüzde de sürmektedir. Buna karşın, 1979’da, Büyük Britanya dışında ilk sekiz ülkenin katılımıyla ekonomi politikalarının uyumu ve ülkelerarası parasal işbirliği ve dayanışmayı artıracak bir Avrupa Para Sistemi kuruldu.
Topluluk ülkeleri arasındaki işbirliğinin geliştirilmesi yolunda çok önemli bir adım da 1967’de Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (CECA) ile Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) ve yine 1957’de Roma Anlaşması ile kurulan EURATOM (Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu) organlarının birleştirilmesidir. Böylece Paris ve Roma anlaşmalarının yerine geçecek tek bir anlaşmayla oluşacak Avrupa Topluluğu düşüncesi yönünde büyük bir ilerleme elde edildi. 12 Aralık 1991’de imzalanan Maastricht Antlaşması ile 1995’ten başlayarak kademeli olarak tek para birimine geçilmesinin yanı sıra bir dizi ekonomik karar alınarak Avrupa Birliği’ne doğru büyük bir adım atılmış oldu. Bugün yukarıda belirtilen değişik topluluk kuruluşlarının amaçlarının gerçekleştirilmesi görevi Avrupa Parlamentosu, Adalet Divanı ve Sayıştay’ın yanı sıra tek bir Avrupa Konseyi ve sistemin yürütme organı olan Avrupa Toplulukları Komisyonu tarafından yerine getirilmektedir.
Avrupa Ekonomik Topluluğu Kuruluş Amacı
İlk olarak 25 Mart 1957 tarihinde İtalya’nın Roma kentinde Belçika, Almanya, Fransa, Hollanda, Lüksemburg ve İtalya arasında imzalanan Roma Antlaşması’yla kuruldu. AET’nin adı, Avrupa Birliği bünyesine katıldığı Maastricht Antlaşması’yla (1992) değiştirildi ve Avrupa Topluluğu olarak anılmaya başlandı.
Topluluk, altı kurucu üye arasında, ekonomi politikalarının yaklaştırmaları yoluyla bir ortak pazarın kurulmasını, ekonomik faaliyetlerin uyum içinde gelişmesini, dengeli ve sürekli bir gelişme sağlanmasını, istikrarın artmasını, üye ülkeler arasındaki ilişkilerin daha sıklaştırılmasını öngörmekteydi.
1 Ocak 1958’de yürürlüğe giren Roma Antlaşması, üye ülkeler arasında önce gümrük birliğini öngördü. Roma Antlaşması’nda hedef sadece ekonomik değil ortak tarım, ulaştırma, rekabet gibi diğer birçok alanda ortak politikalar oluşturulmasıydı. Ekonomik politikaların yakınlaştırılmasıydı. Ekonomik ve parasal birlik kurulmasıydı. Ortak bir dış politika ve güvenlik politikası oluşturulmasıydı.
Bu amaca ulaşmak için AET Antlaşması, yürürlük tarihinden (1 Ocak 1958) itibaren on iki yıllık bir geçiş dönemi içinde malların, kişilerin, hizmetlerin ve sermayenin serbest dolaşımının sağlanmasını öngörür. Ayrıca sosyal Avrupa’nın kurulmasını öngördü. Geçiş döneminde ortak tarım ve ulaştırma politikaları saptanacak, üye devletlerin ekonomi politikaları ve gerekli ulusal mevzuatları yakınlaştıracak ve rekabetin bozulmamasına ilişkin önlemler alınacaktı.
