Avrupa Kıtası’nda Bitki Örtüsü ve Hayvanlar

Avrupa Kıtasının bitki örtüsü nasıldır? Avrupa Kıtası’ndaki hayvanlar, hayvan coğrafyası, yetişen bitkiler nelerdir?

Jeolojik dönemlerde sık sık buzlar altında kalan Avrupa’da, bu tür doğal etkenlerin yanı sıra, uygarlığın gelişimi sonucu insan eliyle oluşan değişimler, bitki ve hayvanlara önemli zararlar vermiştir. Avrupa’da bitki türleri, çoğunlukla yatay kuşaklar biçiminde uzanır. Kıtanın büyük bölümünde yağış, orman örtüsünün gelişmesini sağlayacak yeterliktedir. Başlıca orman kuşaklarından biri İskandinavya Yarımadası, Finlandiya ve Sibirya’yı içine alan kuzey bölgesinde görülen kuzey ormanlarıdır. İspanya’nın kuzeyinden Rusya Federasyonu’nun içlerine kadar yayılan bir alanda karma ormanlarla yaprak döken ağaçlı ormanlar yer alır. Akdeniz’de kıyı boyunca bölgenin yerel bitki örtüsü olan makilerle, sert yapraklı ağaçlar görülür. Karma ormanlar bölgesinde fundalık ve çayırlıklar yaygındır. Rusya Federasyonu’ nun güneyi ve İspanyol Mesetası gibi kurak ve yarı kurak iklim bölgelerinde bozkır ve çöl bitkileri egemendir. Kuzey Buz Denizi kıyılarıyla dağların yüksek kesimlerinde yazın sıcaklığın düşük olması, ormanların gelişmesini önler. Tundralarla kaplı bu alanlarda, yer yer hiçbir bitkinin yetişmediği kesimler vardır.

Hayvan coğrafyası yönünden, Afrika’ da Atlas Dağları’nın kuzey bölümünü ve Asya’da tropikal kuşağın kuzeyini içeren Paleoarktik Bölge’nin bir bölümü de Avrupa’dadır. Yerel türlerin çok az görüldüğü bu bölgede, bazı belli başlı türler dışında tropikal bölge hayvanlarına da rastlanır. Buzlu ve ağaçsız tundralar, orman sınırının kuzeyinde uzanır. Toprağın alt tabakalarının sürekli donmuş durumda bulunduğu bu alanlara özgü başlıca bitkiler likenlerle, humuslu topraklar üzerinde yetişen yosun kümeleridir. Bazı yerlerde kısa çimler, çiçek açan otlar, yabanmersini ve karga üzümü gibi küçük yapraklı yeşil çalılar vardır. Tundralarda yaşayan hayvanların çoğu göçmendir. Bataklık pervanesi ve sivrisinek türleri gibi böceklerle beslenen baykuş, karatavuğu, doğan, tundralarda yaşayan kuşlardandır. Yaban sıçanı tundralarda sürekli olarak yaşayan bir canlıdır.

Tundraların güneyinde uzanan kozalaklı kuzey ormanlarma tayga adı verilir. Sert iğne yapraklı karaçam, kuzey-çamı, çaşçamı ve ladin en sık görülen ağaçlardandır. Huş ağacı, bazı söğüt türleri, akkavak da bu alanlarda görülür. Bölgenin kuzey ucunda ağaçlar seyrekleşip bodurlaşırken güney ucunda iyice sıklaşırlar. Kahverengi ayı ve iri boynuzlu geyik (Alces alces) kuzey ormanlarının en büyük havyanlarıdır. Rengeyiği, kızılgeyik kış aylarında yiyecek bulabilmek için tundralardan kuzey ormanlarına gelir. Vaşak, ağaç-sansarı gibi etoburlarla kırmızı sırtlı tarlafaresi, orman yabansıçanı gibi küçük memeliler de bu ormanlarda yaşar. Baykuş türleri, ağaçkakan, ispinoz ve ormantavuğugiller, kuzey ormanlarının kuşlarındandır. Kozalaklı ormanların yerlerini bıraktığı karma ormanlarla, yaprak döken ağaçların oluşturduğu ormanlar, yerleşim ve tarım alanlarının açılması sonucunda büyük ölçüde yok olmuşlardır. Burada görülen başlıca ağaç türleri meşe, kayın, atkestanesi, karaağaç, çınar; yabani bitki türleriyse çalılar, eğreltiotu ve mantarlardır. Geyik, sincap, tilki ve porsuk en sık görülen hayvanlardır. Geçmişte çok sayıda bulunan kahverengi ayı, Avrupa bizonu, kurt, vaşak ve yabandomuzunun soyları hemen hemen tükenmiş; yaban kedisi, ağaçsansarı da oldukça azalmıştır. Yaprak döken ağaçların oluşturduğu ormanlarda kakım gibi etoburlar; böcekle beslenen kirpi, köstebek ve tırmanıcılar; tarlafaresi, cüce sıçan, yabantavşanı ve sincap gibi kemiriciler yaşar. Baykuş, şahin, çaylak, saksağan, ekin kargası, ispinoz, ardıç kuşu, alakarga, gemon güvercini ve ağaçkakan türleri başlıca kuşlar arasında sayılabilir.

Karaormanlar bölgesindeki fundalıklar, kaim kumlu topraklarda; çayırlıklar, sert kayalar üzerindeki su geçirmeyen ince toprak tabakalarında görülür. Fundalıklar Polonya’dan batıya doğru Danimarka, Belçika ve Büyük Britanya Adaları’na uzanır. İskoç süpürgeotu ve katırtırnağı gibi bitkilerin yetiştiği çayırlar, Ardenler ve Massif Central gibi yörelerde bulunur. Güneydoğuda kurak alanları örten bozkırlarda, Batı Asya bozkırlarında görülen bitki ve hayvan türlerine rastlanır.

Yazların kurak geçtiği Akdeniz kıyılarında bu iklime özgü bitkiler yetişir. Çalı biçimindeki makilerle, funda ve asmalar, Akdeniz kıyılarını kaplar. Defne, mersin, ardıç, biberiye yetişen başlıca türlerdir. Bazı bölgelerde meşe türleriyle köknar, çam ağaçları da görülür.

İnsan varlığmm bitki ve hayvan yaşamını büyük ölçüde etkilediği kıtada, doğayı koruma örgütleri, ulusal parklar yardımıyla doğal yaşamın korunmasına çahşmaktadır.