Avrupa Kıtası’nda hangi diller konuşulmaktadır? Tarih boyunca konuşulmuş olan ve şu anda yaşayan diller nelerdir?
Avrupa’da konuşulan dillerin çoğunluğu Hint-Avrupa dil ailesine bağlanır. Hint-Avrupa anadili kökeninden gelen ve Avrupa’da günümüzde konuşulmakta olan canlı diller sekiz gruba ayrılır:
1. Germen dilleri;
2. Roman dilleri;
3. Slav dilleri;
4. Baltık dilleri;
5. Kelt dilleri;
6. Yunanca;
7. Arnavutça;
8. Ermenice.
Germen dilleri grubunun batı koluna bağlanan Almanca, Doğu ve Batı Almanya, Avusturya ve İsviçre’nin Alman kesiminde; İngilizce Britanya Adaları’nda; Hollanda dili, Belçika ve Hollanda’da; Frizce Hollanda’ nın Friesland Bölgesi’nde ve Almanya’ nın bazı eyaletlerinde konuşulur. Bu grubun en çok konuşulan dili olan İngilizce, kendi ulusal sınırlarının dışında, anadil ya da resmi dil olarak çok geniş bir alana yayılmıştır. Germen dillerinin kuzey kolunu oluşturan İskandinav dilleri-İsveççe, Danca (Danimarka dili), Norveççe ve İzlandaca-Kuzey Avrupa’daki İsveç, Danimarka, Norveç ve İzlanda’nın ulusal dilleridir. Germen dillerinin doğu kolunu oluşturan ve en eski Germen dili olduğu saptanan Gotça bugün konuşulmayan ölü bir dildir.
Eski Roma’nın dili olan Latinceden gelen diller, Roman dilleri grubunu oluşturur. Fransızca, İspanyolca, İtalyanca, Portekizce ve Romence bu dil grubuna bağlıdır. Bunlardan Fransızca, Portekizce ve İspanyolca kendi ülkeleri dışındaki kullanım alanlarının yaygınlığıyla dikkati çekerler. Romanya’nın ulusal dili olan Romence, Roman dilleri arasında en az konuşulan dil olmasına karşın, öteki dört dilin geçirdiği değişimlere uğramaması, bu nedenle Latincenin değişik bir evrimini örneklemesi açısından ilginçtir.
Baltık dillerinden 17. yüzyıla kadar Doğu Prusya’da konuşulan Eski Prusya dili bugün ölü bir dildir. Bu gruptan yalnız Litvanya ve Let dilleri (Letonca) günümüze kadar gelmiştir. Letçenin (Letonca) ilgi çeken yanı Avrupa dilleri arasında kökçe Hint-Avrupa diline en yakın canlı dil olmasıdır. Slav dilleri grubu üç kola ayrılır. Rusça bu dil grubunun doğu kolunu oluşturur. Rusya Federasyonu’nun resmi dili Rusçadır. Ancak, Rusya’nın Avrupa ve Asya bölümlerinde Rusçanın yanı sıra, aralarında Ukraynaca, Beyaz Rusça, Lehçe, Romence, Ermenice, Türkçenin değişik lehçeleri ve Kafkas dilleri olmak üzere 145 ayrı dil konuşulur. Slav dillerinin kuzeybatı kolunu oluşturan üç dilden Lehçe Polonya’da, Çekçe Çek Cumhuriyeti’nde; Çekçenin bir çeşitlemesi olan Slovakça ise Slovakya’da konuşulur. Yugoslavya ve Hırvatistan’da konuşulan Sırpça-Hırvatça, Slovenya’da konuşulan Slovence, Makedonya’da konuşulan Makedonca, Bulgaristan’da konuşulan Bulgarca, Slav dilleri grubunun güney kolunu oluştururlar. Bulgarcanın yapısının öteki Slav dillerinin ortak yapısal özelliklerinden değişik olmasıyla dikkati çeker.
Kelt dilleri grubu Büyük Britanya Adaları’nda İngilizce dışında konuşulan dillerdir. Galler Bölgesi’nde konuşulan Gal dili, İrlanda’da konuşulan İrlandaca ve İskoçya’da konuşulan İskoç Galcesi bu gruba bağlı başlıca üç dildir.
Kendine özgü özellikler gösteren Yunanca, Arnavutça ve Ermenice, Hint-Avrupa dil grubunun üç bağımsız kolunu oluştururlar.
Yunanca, Yunanistan’ın yanı sıra, Ege Adalan ile Kıbrıs’ta konuşulur. Aynıca Bulgaristan ve Arnavutluk’un güney bölgeleriyle Yugoslavya ve Makedonya’da Yunanca konuşan küçük azınlık grupları vardır. Dilbilimciler önceleri Arnavutçanın Yunancanın bir lehçesi olduğu görüşündeydiler. Ancak iki dil arasındaki ayrılıkların saptanmasıyla bu görüş değişti ve Arnavutça bağımsız bir dil olarak yorumlanmaya başlandı. Arnavutluk’un ulusal dili olan Arnavutçanın ayırıcı özelliği, içerdiği sözcüklerin % 60’mm komşu ülkelerin dillerinden aktarılan sözcükler olmasıdır. Bu diller Yunanca, Latince, Slav dilleri ve Türkçedir.
Hint-Avrupa dillerinin en az tanınan ve konuşulan dili Ermenicedir. Ermenice Avrupa’nın çeşitli ülkelerine yerleşmiş olan Ermenilerin ana dilidir; en yaygın olarak konuşulduğu yer Ermenistan’dır. Avrupa’da konuşulan dillerden beş yapısal özellikleriyle Ural-Altay dil ailesine bağlanırlar. Ural-Altay dil ailesine bağlı Avrupa dilleri Kuzey Avrupa’da Lapça, Estonyaca ve Fince; Orta Avrupa’da Macarca ve Doğu Avrupa’da Türkçedir.
