Hem insanların hem de kara omurgalılarının önemli bir organı olan AYAK ile ilgili olarak genel bilgilerin verildiği sayfamız.
ayak, insanda ve kara omurgalılarında bacağın uç bölümü olan ve canlının yere basmasını sağlayan organ. İki ayaklıların hemen hepsinde, dört ayaklıların da pek çoğunda bu organ, ayak bileği ekleminin altındaki topuk, ayak kemeri ve ayak parmaklarından oluşur.
Karada yaşayan omurgalılarda ayağın temel işlevi, canlının yer değiştirmesini sağlamaktır. Yürüyüş sırasında ayağın yere basış biçimi bütün memelilerde aynı değildir. İnsan, babun türü maymun ve ayı, ayak tabanının bütün yüzeyiyle yere basarak yürür; köpek, kedi gibi ayak parmakları üzerinde yürüyen hayvanlarda yalnızca ayak parmakları yere değer; at, geyik gibi koşucu hayvanların- yapısal özelliği olan toynaklar üzerinde yürüme durumunda ise, ayağın yere basan bölümü yalnızca bir ya da iki parmağın ucundaki toynaklardır. Maymunlar (Primates) takımından olan hayvanların hem ön, hem arka ayaklarında, parmak uçlarını koruyan yassı tırnaklar bulunur. Bu hayvanların çoğunda ilk parmak, insan elinde olduğu gibi, öbür parmaklarla belli bir açı yaptığından, ayaklar yalnız yürümeye değil tutunma ve kavrama hareketine de uyum sağlamıştır. Bu nedenle, bu hayvanların ayağı tırmanma, zıplama ya da yürüme işlevlerinin yanı sıra, insanda ellerin yaptığına benzer işleri de yapabilir. İnsan ayağı, iki ayak üzerinde uzun adımlarla yürümeye uyum sağlamıştır; bu yürüyüş biçiminde, bir bacak omurganın ekseninden oldukça geride kalırken öbür bacak ileriye doğru uzatıldığı için, insan uzun adımlarla ve en az enerji tüketimiyle büyük uzaklıkları aşabilir. İnsan ayağının iskeleti, ayak bileği kemikleri, ayak tarağı kemikleri ve ayak parmağı kemiklerinden oluşur. Ayağın bacakla birleştiği eklem bölgesi olan ayak bileği, ayak bileği kemiklerinin birbirleriyle, ayak tarağı kemikleriyle ve baldır kemiklerinin alt ucuyla yapmış olduğu eklemleri içerir. İnsanın ayak bileğinde yedi tane kısa, köşeli kemik vardır: Bir aşık kemiği, bir topuk kemiği, bir kayıksı kemik, bir küpsü kemik ve üç tane konik (köşeli) kemik. Aşık kemiğinin üst yüzü, baldırdaki kaval ve kamış kemiklerinin alt ucuyla eklemlenerek asıl ayak bileği eklemini oluşturur. Aşık kemiğinin altında yer alan ve güçlü bağlarla birbirine sıkıca bağlanmış olan öbür altı kemik” ise, vücudun ağırlığını taşıyan bir yüzey meydana getirir. Bunların en büyüğü olan topuk kemiği, ayağın arkasında bir çıkıntı yapar. Küpsü ve konik kemiklerin ayak tarağı kemikleriyle yaptığı eklemler, hareketsiz denebilecek kadar serttir. Ayak tarağındaki beş ince-uzun kemik, ayağın iç ve dış kenarlarında uzunlamasına, ayak parmaklarının hemen gerisinde de enlemesine bir kemer oluşturur. Ayak bileği ile ayak tarağı kemiklerinin oluşturduğu ve topuk kemiğinin desteklediği uzunlamasına kemer, iki ayak üzerindeki yürüme hareketi sırasında vücudun ağırlığını taşımaya ve tüm ayak yüzeyine eşit olarak dağıtmaya çok elverişli bir yapıdır. Tarak kemiklerinin yaptığı enlemesine kemer de, bu ağırlık dağılımını dengelemeye yardımcı olur.’ Tarak ve parmak kemikleri büyük ve güçlüdür. Özellikle başparmakla eklemlenen birinci ayak tarağı kemiği, iki ayak üstünde dik durma ve yürüme sırasındaki taşıyıcı işlevi nedeniyle irileşmiş ve güçlenmiştir. Çok güçlü bağlarla ayağa bağlanmış olan başparmak, öbür parmakların hemen yanında ve aynı çizgi üzerinde yer aldığı için, insan ayağının kavrama yeteneği yoktur.
Bilim adamları, iki ayak üzerinde yürüyecek biçimde evrim geçiren canlıların önce koşmaya, daha sonra adımlamaya uyum sağladığına inanırlar. 2-5 milyon yıl önce yaşamış olan Australopithecus africanus’un bugünkü insanın ayaklan kadar gelişmiş ayaklan vardı ve büyük bir olasılıkla dik olarak yürüyebiliyordu.
Omurgasızların hareket organları, örneğin yumuşakçaların sürünmeye ya da yeri kazmaya yarayan kas yapısındaki organlan ile eklembacaklıların bacakları da ayak olarak adlandırılır.
