Aydınlık Feneri Nedir? Mimari Yapılarda Aydınlık Feneri Özellikleri

Aydınlık feneri nedir? Mimari yapılarda kullanılan bir terim olan Aydınlık Feneri ile ilgili olarak genel bilgilerin yer aldığı sayfamız.

Paris Pantheon Aydınlık Feneri

Aydınlık feneri, yapılarda örtü sistemi üstünde ışık girişini ve bazen de havalanmayı sağlamak amacıyla yapılan ve çatı yüzeyinin üstüne taşacak biçimde yerleştirilmiş bol pencereli, küçük, kare ya da çokgen planlı kulecik. Özellikle kubbelerin tepe noktasında yer alan aydınlık fenerleri, geleneksel tekniklerle inşa edilmiş kütlesel yapılarda pencere sayısının azlığından kaynaklanan aydınlanma yetersizliğini gidermeye yarar. Ahşap çatılar üstünde aydınlık fenerine oldukça seyrek rastlanır.

Eski Roma mimarlığında oculus denen kubbe tepesi açıklıklarının, bazı örneklerde ahşaptan yapılmış aydınlık fenerleriyle örtüldüğü sanılmaktadır. Aynı kullanım biçimi kapalı avlulu Anadolu Selçuklu medreselerinde de görülür. Romanesk ve gotik mimarlıklar ile Bizans’ta hemen hemen hiç görülmeyen aydınlık feneri, Rönesans’ta Brunelleschi’-nin Floransa Katedrali kubbesinin aydınlık fenerinden başlayarak, kubbeli anıtsal Avrupa yapılarının vazgeçilmez bileşenlerinden biri oldu. Barok ve sonraki yeni-klasik akımlarda da aydınlık feneri yaygın biçimde kullanıldı. Bazı durumlarda, somut işlevi bir yana bırakılarak, yalnızca dıştan görülebilen ve kubbeyi taçlandıran bir “süs”e de dönüştürüldü (örn. Paris’teki Pantheon’da).

Osmanlı mimarlığında ise aydınlık feneri önemli dinsel yapılardan çok, bazı hamamların ve imaretlerin örtü sistemleri üzerinde görülebilir. Bunlar köşelerinden küçük ayaklarla taşınan çokgen planlı, kubbeli yapı öğeleridir ve açıklıkları camla kapatılmamıştır; aydınlatmanın yanında havalandırma işlevi de görürler.