Aydınoğulları (İzmiroğulları) Beyliği ne zaman, nerede, kimler tarafından kurulmuştur? Aydınoğulları Beyliği tarihçesi, hakkında bilgi.
Aydınoğulları ; Anadolu Türk Beyliğidir(1308-1426). Kurucusu, Aydınoğlu Mübarizettin Mehmet Bey’dir. Günümüzdeki Aydın ili ve çevresinde egemenlik kurdu. Germiyanoğlu Yakup Bey, yanında subaşı olarak bulunan Mehmet Bey’i, Aydın dolaylarını ele geçirerek orada bir beylik kurmakla görevlendirdi. Menteşe Bey’in damadı olan Sasa Bey’e yardım için harekete geçen Mehmet Bey, onunla araları açıldıktan sonra Tire, Ayasuluk (günümüzde Selçuk), Birgi ve dolaylarını ele geçirdi (1307). Daha sonra Sasa Bey’i bir çatışmada öldürdü. 1310’da Müslüman İzmir’i, 1326’da Gâvur İzmir’i ele geçirdi; Birgi’yi kendisine başkent yaptı. Beyliğin çeşitli kentlerine oğullarını vali atadı ve Ayasuluk’ ta (Selçuk) bir donanma kurdu. Babasının İzmir beyi olarak atadığı Umur Bey, bu donanmayla Ege Denizi’nde korsanlık hareketlerine katıldı. Sakız, Eğriboz, Bozcaada, Mora ve Rumeli kıyılarına başarılı akınlar düzenledi.
1334’te Mehmet Bey’in bir av sırasında ölmesi üzerine kardeşlerinin kararıyla beyliğin başına geçen İzmir Beyi Umur Bey, beyliği birlik içinde yönetmeye çalıştı. Latinlerin İzmir’e yaptıkları saldırıyı kırdıktan sonra, Manisa yöresine egemen olan Saruhan beyi ile birleşerek, Mora’ya seferler yaptı. Sayısız ganimet ve tutsak aldı. Bu arada, Germiyanoğlu topraklarından sayılan Alaşehir’i ele geçirdi. Daha sonra Cenevizlilerin Midilli’ye asker çıkarmaları üzerine Bizanslılara yardım etti ve Kantakuzenos ile yakın dostluk kurdu. Foça’yı da egemenliği altına aldıktan sonra, donanmasıyla Karadeniz’e sefer düzenleyerek Kili ve Eflak kıyılarını yağmaladı. 1341de Bizans İmparatoru III. Andronikos ölünce, yerine geçen V. İoannes’e vasi atanan Kantakuzenos, Bizans’ta bir entrikayla karşılaşınca Dimetoka’ya çekildi. Dostu Umur Bey’i yardıma çağırdı, düşmanlarına karşı birlikte savaştılar. Ancak Kantakuzenos yenilerek Sırp kralının yanına sığındı. Umur Bey ise, Trakya’da giriştiği askeri harekât sonucu, Bizans’ı iyice gerilettiyse de kuşattığı Selanik’i ele geçiremedi.
Öte yandan Latinler, Ege Denizi’nde Osmanlı Donanması’nı yakarak 28 Ekim 1344’te Gâvur İzmir’i ele geçirmişlerdi. Müslüman kesiminde, kahramanca bir savunma gösteren Umur Bey, daha sonra Saruhanoğlu Süleyman Bey ile Rumeli’ye geçerek İstanbul kapılarına kadar yaklaştı. Gâvur İzmir’i yeniden almak için giriştiği harekât sırasında, ön saflarda kaleye saldırırken bir okla vurularak öldü. Beyliğin başına geçen Ayasuluk (Selçuk) Emiri Hızır Bey, Latinlerle imzaladığı (18 Ağustos 1348) antlaşmasıyla Aydınoğulları Beyliği’nin gümrüğünün yarısını Latinlere bıraktı ve donanmasını Ege Denizi’nde hareketsiz tutmayı kabul etti. Bu antlaşmayı papa onayladıya da her yönüyle beyliğin zararına olduğundan, kısa zamanda Aydınoğulları Beyliği zayıflamaya başladı. Hızır Bey’in ölümü üzerine tahta geçen (1360) İsa Bey antlaşmayı yeniledi ve Osmanlılarla iyi geçinmeye çalıştı. Osmanlı Devleti’nin giriştiği Kosova Seferi’ne, Saruhanoğlu ile katılan İsa Bey, ordunun sol kanadında görev yaptı. Yıldırım Bayezit, 1390’da Anadolu beyliklerini bir bayrak altında toplamaya başlayınca Karamanoğulları’nın kışkırtmasıyla Osmanlı Devleti’ne cephe alan İsa Bey, Yıldırım Bayezit’in Bizanslıların elinde bulunan Alaşehir’e girmesinden sonra, Aydıneli’nde onu saygıyla karşıladı. Bu yüzden Yıldırım Bayezit kendisinden Tire’de oturmasını ve beyliğin yönetimini sürdürmesini istedi, öteki toprakları da Osmanlı Devleti’ne bağladı. Bu arada İsa Bey’in kızı Hafsa Hatun ile Yıldırım Bayezit evlendiler.
İsa Bey’in ölümünden sonra, Aydınoğulları Beyliği’nde iç çekişmeler arttı. Timur’un kuşatmasından sonra beyliğin yönetimi İsa Bey’in oğlu Musa Bey ile II. Umur Bey’e verildi. Musa Bey’in 1403’te ölümü üzerine II. Umur Bey, Ayasuluk’ta tek başına devleti yönetmeye çalıştı. Ona karşı çıkan İbrahim Bahadır’ın oğlu ve İzmir Emiri Cüneyt Bey, yapılan savaşı kazanarak Umur Bey’in merkezi Ayasuluk’u ele geçirdi. Yönetimi eline aldıktan sonra Osmanlı şehzadelerinden Süleyman Çelebi’nin buyruğuna girdiğini açıkladıysa da pek rahat kalamadı. Çünkü II. Umur Bey, yanına kaçtığı Menteşoğlu’ ndan sağladığı kuvvetlerle gelip Selçuk’ta subaşılık görevi yapan ve Cüneyt’in kardeşi olan Kara Hasan’ı tutsak ederek Marmaris Kalesi’ne kapattı. Cüneyt Bey, kadırgalar sağladıktan sonra Marmaris’e giderek kardeşini kurtarmayı başardı; 1405’te Umur Bey ölünce, beyliğin tek egemeni oldu. Ayasuluk’a yerleşen Cüneyt Bey, şehzadeler çekişmesinde İsa Bey’i tuttuysa da bir süre sonra Anadolu kesimine Çelebi Mehmet’in egemen olması üzerine onun yanında yer aldığını açıkladı. Bunun üzerine Süleyman Çelebi Rumeli’den gelerek Aydın topraklarına girdi. Cüneyt Bey korkarak onun yanına geçmek zorunda kaldı ve Süleyman Çelebi tarafından Ohri Sancakbeyliği’ ne atandı.
Emir Süleyman Çelebi’nin, kardeşi Musa Çelebi’ye yenilip ölmesi üzerine Cüneyt Bey, Ayasuluk’a döndü. Kısa bir süre sonra Çelebi Mehmet’in Musa Çelebi’yi ortadan kaldırması üzerine Bergama’yı ele geçirdi. Cüneyt Bey, Çelebi Mehmet’e karşı koyamayıp kaçtıysa da annesinin aracılığıyla bağışlandı ve Çelebi Mehmet onu Niğbolu Sancakbeyliği’ne atadı. II. Murat döneminin ilk yıllarında ortaya çıkan olaylarda Düzmece Mustafa ‘nın yanına geçen Cüneyt Bey, ona vezirlik yapmaya başladıysa da II. Murat, Aydın Beyliği’ni kendisine vereceğini söyleyerek onu, Düzmece Mustafa’dan ayırdı. 1422’de birkaç adamıyla İzmir’e gelen Cüneyt Bey, Urla Yarımadası’nda toplanan yandaşlarıyla Aydınoğlu Mustafa’yı ortadan kaldırarak, eski topraklarına yeniden kavuştu. Osmanlı padişahının saldıracağını da göz önüne alarak Sisam Adası’nda kendisine sığınacak bir yer hazırladı. Gerçekten de çok geçmeden II. Murat, kendisini ortadan kaldırmak için ordusuyla İzmir’e yürüdü. Cüneyt’in oğlu Kurt Hasan, Akhisar yakınında yenilerek tutsak alındı. Cüneyt, İpsili’ye çekildiyse de sonunda Osmanlı kuvvetlerine teslim oldu. Ailesinin bireyleriyle birlikte öldürüldü. Cüneyt Bey‘in de ortadan kaldırılmasıyla yüzyılı aşkın süre egemenlik sürmüş olan Aydınoğulları Beyliği tarihten silinmiş oldu.
