Aziz Sancar kimdir ve ne yapmıştır? Aziz Sancar çalışmaları, hayat hikayesi, bilim alanındaki başarıları, Nobel ödülü alması hakkında bilgi.
Aziz Sancar
Aziz Sancar, Türkiye’nin güneydoğusunda Savur’da, orta sınıf bir ailede dünyaya geldi. Ailesinin eğitimi yoktu, ancak çocuklarının eğitimlerini önemsediler. İstanbul Üniversitesi Tıp fakültesi mezunudur. Aynı zamanda doktorasını da aynı üniversitede gerçekleştirmiştir. Şu anda Amerika’da yaşamaktadır ve Amerikan Bilim Akademisne kabul edilmiş nadir Türk bilim insanlarından birisidir. Şu anda Kuzey Carolina Üniversitesi Biyokimya ve Biyofizik Bölümü Başkanı olarak görev yapmaktadır. North Carolina Tıp Fakültesi Chapel Hill’de profesördür. Aziz Sancar, aynı zamanda biyokimya ve biyofizikte profesör olan Gwen Boles Sancar ile evlidir.
Çalışmaları
Canlı hücreler, bir organizmanın genlerini taşıyan DNA moleküllerine sahiptirler. Organizmanın yaşaması ve gelişmesi için DNA’sı değişemez. DNA molekülleri tamamen kararlı değildir ve zarar görebilirler. 1983’te Bakteri çalışmaları ile Aziz Sancar, belirli protein moleküllerinin, bazı tamir enzimlerinin ultraviyole (UV) ışığa maruz kalmış DNA’yı nasıl tamir ettiğini gösterdi. Bu keşifler, canlı hücrenin nasıl çalıştığına, kanserin nedenlerine ve yaşlanma süreçlerine ilişkin bilgimizi arttırdı.
2015 Nobel Kimya Ödüllerini Kazanan Bilim İnsanları
2015 yılı Kimya dalındaki Nobel ödülünü İsveç’li Tomas Lindahl ve Amerikalı Paul Modrich ile DNA üzerinde yapmış oldukları çalışmalar sebebi ile kazanmışlardır. Nobel Akademisi ödül verme sebebini “for mechanistic studies of DNA repair” yani DNA Onarım Mekanizmaları olarak duyurmuştur.
Kariyeri Detaylı
Aziz Sancar, Türkiye Bilimler Akademisi ve Amerikan Sanat ve Bilim Akademisi’nin fahri üyesidir.
Sancar, İstanbul Üniversitesi’nden mezun olduktan sonra Savur’a döndü. Her ne kadar Amerika’ya gitmek istese de doktor olmayı denemesi tavsiye edilmiş ve 1,5 yıl bölgede doktor olarak çalışmıştır. Daha sonra TÜBİTAK bursuyla Johns Hopkins Üniversitesi’nde biyokimya alanında eğitimine devam etti, ancak sosyal zorluklar ve Amerikan yaşam biçimine uyum sağlayamama nedeniyle 1,5 yıl orada kaldıktan sonra 1973 yılında doktor olarak Savur’a döndü. Amerika’ya vardığında sadece Fransızca konuştu, ancak Johns Hopkins’deki eğitimi sırasında İngilizce öğrendi.
Kaynak: commons.wikimedia.org
Kısa bir süre sonra, DNA onarımının keşfine dahil olan ve Sancar’ın orada bulunduğu süre boyunca Johns Hopkins’te bulunan ancak o zamandan beri Dallas’taki Texas Üniversitesi’ne taşınan Rupert’a yazdı. Oraya kabul edildi ve moleküler biyoloji alanında doktorasını tamamladı. Ölümcül miktarda ultraviyole radyasyona maruz kalan bakterilerin mavi ışıkla aydınlatılmasıyla geri kazanılması, ilgisini uyandırmıştı. 1976’da, doktora tezinin bir parçası olarak, ultraviyole hasarından kaynaklanan timin dimerlerini onaran bir enzim olan fotoliyaz genini kopyalamayı başardı.
Doktorasını tamamladıktan sonra Sancar, doktora sonrası pozisyonlar için üç reddedilmiş başvuruda bulundu ve ardından Yale Üniversitesi’nde laboratuvar teknisyeni olarak çalışmaya başladı. Yale’de beş yıl çalıştı. Burada, karanlıkta çalışan başka bir DNA mekanizması olan nükleotid eksizyon onarımı üzerine alan değiştiren çalışmasına başladı. uvrABC endonükleazını ve onu kodlayan genleri tanımlayarak ve ayrıca bu enzimlerin hasarlı kısmı içeren 12-13 nükleotidi ortadan kaldırarak DNA’nın hasarlı zincirini iki kez kestiğini keşfederek bu sürecin moleküler ayrıntılarını açıkladı.
Nükleotid değişim onarımı konusundaki mekanik açıklamalarının ardından, başvurduğu 50 üniversiteden olumlu yanıt aldığı tek üniversite olan North Carolina Üniversitesi’ne öğretim görevlisi olarak kabul edildi. İngilizce aksanının öğretim görevlisi olarak kariyerine zarar verdiğini belirtti. Chapel Hill’de Sancar, bakterilerde nükleotid eksizyon onarımının adımlarını keşfetti ve bu onarım mekanizmasının insanlarda daha karmaşık versiyonu üzerinde çalıştı.
En uzun süredir devam eden çalışması, fotoliyaz ve foto-yeniden aktivasyon mekanizmalarını içeriyordu. PNAS’taki açılış yazısında Sancar, yaklaşık 20 yıldır peşinde olduğu fotoliyaz radikallerini yakalayarak timin dimer onarımı için fotosiklinin doğrudan gözlemlenmesini sağlıyor.
Aziz Sancar, 2005 yılında Ulusal Bilimler Akademisi’ne ilk Türk-Amerikalı üye olarak seçildi. Chapel Hill’deki Kuzey Karolina Üniversitesi’nde Sarah Graham Kenan Biyokimya Profesörüdür. Aynı yıl mezun olan ve aynı zamanda Kuzey Karolina Üniversitesi Chapel Hill’de Biyokimya ve Biyofizik Profesörü olan Gwen Boles Sancar ile evlidir. Birlikte, UNC-CH kampüsüne yakın bir yerde, UNC-CH’de dört Türk araştırmacı için lisansüstü konut, Türk ziyaretçi akademisyenler için kısa süreli misafir hizmetleri ve tanıtım merkezi sağlayan daimi bir Türk Merkezi olan Carolina Türk Evi’ni kurdular.
