Bahçe ve Bahçecilik Bahçe Bakımı Toprak Hazırlama Sebze Meyve Dikme

0
Advertisement

Bahçe ve bahçecilik ile ilgili olarak genel bilgiler, Bahçe nasıl yapılmalı? Toprak nasıl hazırlanır? Çim, çimenlikler ve çiçek bahçesi hakkında bilgiler.

Lale Bahçesi

Kaynak: pixabay.com

Bahçe ve Bahçecilik

BAHÇE VE BAHÇECİLİK insanların en zevkli meşgalelerinden biridir. Çok eski zamanlardan beri insanlar, çiçek, meyva ve sebze yetiştirmek için, imkân buldukça kendilerine bir toprak parçası ayırmış, burada bahçecilikle uğraşmışlardır.

İlkel insanlar yabani kökleri ve diğer yenebilir bitkileri yakınlarında yetiştirmek için bahçe yapıyorlardı. Zaman ilerledikçe bahçe çeşitleri de çoğaldı. Suni sulamanın başlaması bahçeciliği daha da geliştirdi. Eski Mısırlılar suni sulamayı ilk geliştiren milletlerden biridir. Mısır’da bahçecilik daha çok tapınakların bahçesinde ve büyük malikânelerde yapılıyordu.

Babil’in «asma bahçeleri» ise, bilindiği gibi, Dünyanın Yedi Harikasından biridir. Bu bahçelerden en büyüğünü M. O. 500 yılında, Babil Kralı Buhtunnasr (Nabukodonosor) karısı için yaptırmıştı. Çin’de de kutsal ağaçların dikildiği özel bahçeler vardı.

Eskilerin geliştirdiği başka bir bahçe çeşidi de eczacılıkla ilgili bitkilerin yetiştirildiği bahçelerdi. Bu bitkileri daha çok hekimler ve rahipler yetiştirirdi. Bu tip bahçeler bilhassa Eski Roma ve Yunanistan’da vardı

Ortaçağ Avrupa’sında bile bahçelerin çoğu manastırlardaydı. Buralarda sebze ve çiçekle birlikte hekimlikte kullanılan bitkiler de yetiştirilirdi. Avrupa’da Rönesans’la birlikte bahçecilikte büyük gelişmeler oldu. Memleketimizde de eskiden beri bahçeciliğe büyük bir önem verilegelmiştir.

Advertisement

Bugün, dünyanın her yerinde şehirlerin kalabalığından bunalan her yaşta insan, imkânları ölçüsünde, evinin bahçesinde çalışarak çiçek ve sebze yetiştirir.

Bahçe Nasıl Yapılmalı?

Bir bahçe yapılırken üzerinde düşünülecek ilk nokta plânlamadır. Bu işte bahçenin evden görünüşü, göz önünde tutulacak ilk noktalardandır. Bu görünüşün çimenlik ve çiçeklik olmasına dikkat edilmelidir. Bahçede çiçeklik olarak ayrılan yerler demir, tel, tuğla, şimşir gibi vasıtalarla sınırlanmalıdır.

Bahçe arazisinin yapısı da bahçeyi düzenlerken dikkate alınmalıdır. Bitkiler bahçenin sadece örtüşüdür. Arazideki tabiî bir set veya meyilden, bir kaya parçasından bile bahçe düzeninde faydalanılır. Çeşme, küçük bir çağlayan, havuz, köprü, kameriye vs. bilhassa geniş bahçeler için asla ihmal edilmeyecek unsurlardır.

el arabası toprak

Kaynak: pixabay.com

Toprağın Hazırlanması

Bahçecilikte iyi sonuç almak için toprağın cinsine dikkat etmek gerekir. Toprak çok killi ise her metre kareye 2 gaz tenekesi dere kumu dökmeli, çok kumlu ise aynı şe-Kilde killi toprak katmalıdır. Kireçli topraklar gübreye daha çok ihtiyaç gösterir. % 40 humus, % 40 kil ve % 20 kumlu toprak ekime en elverişli olanıdır.

Kirizme. — Bahçeyi ekmeden önce yapılacak ilk iş «kirizme» dir. Kirizme toprağı kazarak altını üstüne getirme işine denir. Kirizme mevsimi sonbahar yağmurlarından sonra başlar ve ilkbahara kadar sürer.

Çiçek ve sebze bahçesi için kirizme yapılırken toprak en az 40 santim kazılmalıdır. Kirizme bahçenin yüksek kesiminden başlayarak alçak kesimine doğru gidilmek suretiyle yapılır. Toprağın alt tabakalarını üste, üstünü alta getirmek şarttır.

Advertisement

Belleme. — Kirizmeden sonra toprak bellenir. Bu îşte ya çatal bel veya kürek bel kullanılır. Belin toprağa giriş açısı belleme derinliğini meydana getirir. Toprak yüzüne yatık yapılan belleme toprağın fazla derinliklerine işlemez. Bunun için bel toprağa dikine sokulmalıdır. Bu sayede 25-30 sm. kadar bîr derinlik sağlanır. Kirizme ve belleme sırasında «kesek» denen toprak külçeleri hemen parçalanmalıdır; yoksa, kurur ve kırılması güçleşir. Bu arada rastlanan taş parçaları vs. nin temizlenmesi de ihmal edilmemelidir. Bahçe yapma için en uygun aylar kasım, şubat ve marttır.

Çim ve Çimenlikler

Bahçenin en gösterişli kısmı çimenliktir. Bol su ve rutubet istemesi bakımından çim ekmeden önce iklim ve su durumu göz önünde tutulmalıdır. Fazla kumlu toprak su tutmayacağı İçin çim ekmeye elverişli değildir. Killi topraklar da çabuk sıkışmaları dolayısı ile çim ekimine gelmez. Bu bakımdan, çim yetiştirmek çok güçtür. Toprak ne fazla sert olmalıdır, ne de fazla yumuşak.

Çim tohumları ekilmeden önce üç, dört hafta suda tutulmalıdır. Bundan sonra ekilen çimler 10-15 gün içinde yeşerir. Metre kareve 25-30 gr. çim ekmelidir. Toprakta kesek bulunmamalı, iyice elenmiş olmalıdır. Çim tohumu ekildikten sonra taraklıyarak örtülmeli, sonra bir merdane veya tahta ile bastırılarak sıkıştırılmalıdır. Bunun üstüne 2-3 sm. kalınlığında çürümüş gübre serpip sulamalıdır. Çimler yeşerip de kuvvetlenmeye başladıktan sonra yeniden sıkıştırmak ister. Boyları uzadıktan sonra da her 10-15 sm. de bir kesmek lâzmdır.

Birçok çim çeşidi vardır. Bunlar arasında güneşli yerler için en uygun olanlar lipya, arapsaçı, gazontürk ve «sedon» dur. Çim ağaç altı gibi gölgelik yerlerde daha iyi yetişir. Çimlerin fide şeklinde ekileni de vardır. Bunlardan her metre kareye 20-25 fide yeter.

Çiçek Bahçesi

Bahçe işlerinde en geniş alanı çiçek bahçesi kaplar.

Şehir park ve bahçeleri muhtelif tarzda plânlara göre hazırlanır. Pek çok çiçek fidanı, çiçekli ve çiçeksiz ağaç ve ağaççıklar, biçim verilmiş süs fidanları bu bahçelerin esasını teşkil eder.

Evlerdeki çiçek bahçeleri her şeyden önce bchçenin ve evin durumuna göre tarhlara ayrılır. Tarh yerlerinin plânlı olması, hattâ bunun daha önce kâğıt üstünde yapılmış bulunması bahçenin güzelliği bakımından lüzumludur. Çiçek bahçesinin evin güney veya güney-batısında bulunması uygun olursa da bu kesin bir kaide değildir.

Çiçeklerin etrafı bodur fidancıklar veya başka vasıtalarla çevrilmeli, sınırlanmalıdır. Çiçeklerin aynı boyda olanlarının bir araya dikilmesi, ilk dikkat edilecek noktadır. Çiçeklik duvar dibindeyse, uzun boylu çiçekler en arkaya, ortada bir yerdeyse uzun boylu olanlar ortaya dikilir. Çiçekliğin toprağı iyice elenmiş olmalı, kil ve kum oranının uygunluğuna dikkat etmelidir.

Bahçede çalışma mevsimi bulunulan yerin iklimine ve dikilecek çiçeklerin cinsine göre değişir. Çiçek dikmeden önce ilk akla gelecek şey bunların yaşama müddetleridir Gerek bahçenin düzenlenmesi, gerek bahçede çalışına zamanları buna göre ayarlanır.

sebze

Kaynak: pixabay.com

Sebze Bahçesi

Ev bahçelerinde sebze yetiştirmek için toprak, konumuzun başında anlattığımız şekilde hazırlanır. Dikkat edilecek en önemli nokta her yıl sebzelerin yerini değiştirmek, bir yıl önce bulundukları yere dikmemektir.

Bir kısım sebze doğrudan doğruya tohumdan üretilir, bir kısmı da özel yastıklarda fide olarak yetiştirilir, sonra oradan alınarak bahçeye dikilir.

Advertisement

Ev bahçelerinde yetiştirilebilecek başlıca sebzeler ve özellikleri şunlardır:

Patates:

ilkbaharı ılık, yazr yağışlı iklimde yetişir. Tohumluk yumrular 50-70 gr. olmalı, 20-30 sm. derine gömülmeyidir. 3-4 hafta sonra filizler çıkar. Patates aralık-şubat arası dikilir. Toprak üstündeki kısmı kuru-yunca kökteki yumrular çıkarılır.

Havuç:

Ilık iklimi sever, soğuğa, sıcağa dayanır. Tohum şubattan kasıma kadar ekilir. Toprak derin bellenmelidir.

Kereviz:

Ilık iklimi sever. Tohumları şubat – nisan arası atılır. Haziran, temmuzda fideler çıkar. Fideler 30 sm. arayla dikilmelidir.

Turp:

Fındık turpu, bayır turpu, kestane turpu gibi çeşitleri vardır. Toprak taze gübreyle gübrelenirse turp kök tutmaz, kök tutması için çürük kübre ister. Tohumlar ya sıra ile, ya serpme atılır. Fındık turpu her zaman, bayır turpu ise temmuzdan eylül sonuna kadar ekilir

Soğan:

Baş soğan isteniyorsa ekilecek arpacık soğanları delikleri 1 sm. olan bir kalburdan geçecek kadar küçük olmalıdır ve parlak renkli olmasına da dikkat etmelidir. Daha büyük olanlar baş tutmaz, ta ze yemek için kullanılır. Arpacıklar 4-5 sm. derinliğe, yassı tarafları dibe gelmek suretiyle, dikilir.

Sarmısak:

Üretilmesi çok zordur. Baş sarmısakların dişleri 3-4 cm. derinliğe 10 cm. arayla dikilir. 1-2 ay sonra çıkanla cak hale gelir.

Lahana:

Tohumlar şubattan mayıs sonuna kadar yastığa konur. Fideler 4-5 yapraklı olunca yere dikilir. İki yıllık ömürlüdür.

Maydanoz:

Ilık yerlerde bütün yıl» soğuk yerlerde sadece ilkbahar ve yaz aylarında yetişir. Serpme ekilir. Metre kareye 2 gr. tohum yeter. Yapraklı maydanozlar saplarından kesilir, kök maydanozlar çepinle çıkarılır.

Dereotu:

Yetiştirilmesi ve özellikleri maydanoz gibidir.

Nane:

Tohum, çelik ve köklü piçten üretilir. Bizde tohumdan yetiştirme yapılmaz. Nanenin köklü piçleri gölgelik bir yerde hazırlanan tavaya dikilmeli, sık sık sulanmalıdır.

Advertisement

Marul ve yeşil salata: Sonbahar ve ilkbaharda ekilir. Yastıklarda yeşeren fideler 3-4 yapraklı olunca dikilir. Göbeklenmesi için orta, hattâ başa yakın taraflarından rafya ile bağlamalı, ğöbeklendikçe rafya yenilenmelidir.

Domates:

Fideden yetişir, çok çeşitleri vardır Dikildiği yer her yıl değiştirilmelidir. Çok su ister. Başlıca «yer domatesi», «sırık domatesi» olmak üzere iki çeşidi vardır. İyi mahsul almak için fidelere ikinci bir şaşırtma da yapılabilir. (Fideyi çıkarıp başka bir yere dikmeye «şaşırtma» denir ) Fidelerin dikim mevsimi bölgeye göre değişir. Genel olarak Akdeniz kesiminde 1 mart, İstanbul ve civarında 1 nisan, Ankara ve çevresinde nisan sonundan itibaren dikim başlar. Önceleri az su vermelidir. Bol su meyva görüldükten sonra verilir. Fideler 3 hafta sonra çapalanmak ister.

Patlıcan:

Çok çeşidi vardır. Tohumları şubatta yastığa ekilir. Fidenin toprağa dikme mevsimi domates gibidir. Bunun da fidesi şaşırtılırsa iyi olur. Patlıcan sık çapa ve budama ister. Bol şerbet vermelidir.

Biber:

Başlıca «sivri», «dolmalık» ve «çarliston» olmak üzere üç çeşidi vardır, Dikilme usulü ve mevsimi domates ve patlıcana benzer.

Kabak:

Çok çeşidi vardır. Sakız kabağı ılık yerlerde şubattan itibaren ekilir. 3-4 yapraklı olunca fideler şaşırtılarak ocaklara dikilir. Her ocakta bir fide olmalıdır. Mahsule yatıncaya kadar kabağa çok su verilmez, sonra bol su ister. Sararmış yapraklar koparılmalıdır.

Hıyar:

Maltepe, Lânga, Çengelköy (Rus), acur gibi çeşitleri vardır. Bol gübre ister. Tohum ocaklara ekilir. Fideler 3-4 yapraklı olunca seyreltilir. Bir ocakta en çok iki fide bırakılmalıdır. 5-6 yapraklı olunca kökü doldurulmalı, dal vermeye başlayınca da «doruk alma» denen budama yapılmalıdır. (Uzayan kolların ucunu koparmaya «doruk alma» denir.) Bundan sonra bitki sağ ve sola yatırılır. İlk mahsul görülünce-ye kadar çok su verilmez, ondan sonra bol su ister. Su az olursa hıyar acılaşır.

Fasulye:

Başlıcası çalı, ayşekadın, barbunya olmak üzere 6-7 çeşidi vardır. Doğrudan doğruya ocaklara ekilir. Ocaklar sıravari olmalıdır. Her ocağa 4-5 cm. derinliğe, 4-5 tohum ekilir. Ekim mevsimi iklime bağlıdır. Güneyde şubat, İstanbul’da mart sonu, doğuda mayıs sonudur. Bitkinin boyu 10-15 cm. olunca kökü doldurulur Erken su verilmez. Kol salmaya başlayınca sırık fasulyelerinin sırıkları dikilir.

huş ağacı

Kaynak: pixabay.com

Ağaçlar ve Ağaççıklar

Bahçeye dikilecek ağaçların cinsi bahçenin büyüklüğüyle ilgilidir. Küçük bir bahçeye büyük ağaç dikilmez. Çam, köknar, defne gibi yapraklarını dökmeyen ağaçlar arka plâna dikilmeli, yapraklarını dökenler öne alınmalıdır. Yaprak dökmeyen ağaçların bodur olanları duvar diplerine dikilmelidir

Bazı büyük ağaçlar da ev ve bahçenin rüzgârını kırmak için dikilir. Akçaağaç, dişbudak, köknar bunlardandır. Meyva ağacı, baharda çiçek, yazın ela meyva vermesi bakımından, bahçelerde daima aranan ağaç çeşitlerindendir.

Ağaççıklar sınır yapmakta kullanılır. Bunlar cinslerine göre hem yol kenarlarına, hem de çiçek tarhlarının etrafına dikite bilir, Başlıcaları japon kirazı, zakkum kartopu, kurtbağrı (lugstrum) ve şimşirdir.

Salkım ağaçları bahçeye ayrı bir güzellik verir. Daha çok havuz kenarlarına dikilirler Salkım söğüt, japon dutu bu aradadır.

Advertisement

Bahçelere güzellik veren ağaççık biçimindeki bitkilerin başında gül gelir. Gül köklü, devamlı bir bitkidir, türlü çeşitleri vardır.

Bahçelerde hem süs, hem meyva bakımından büyük bir yeri olan bitkilerden bi ri de üzüm asmasıdır. Çardak halinde gölge verdiği gibi çubuk olarak üretilip üzümünden de faydalanılır.

Bahçe Bakımı

Bahçe daimi bakım ister. «Bakarsan bağ, bakmazsan dağ olur» sözü bunu gayet iyi anlatan bir atasözüdür. Bu arada, ağaçlar ağaççıklar gerektiği şekilde budanmalıdır. Bitkilere musallat olan böcekler ve hastalıkların da vaktinde önü alınmalıdır.

Bahçe bakımında mevsimine göre yapılacak değişik işler vardır. Bu arada en baş ta gübreleme gelir. Gübre yağmur mevsimleri önce konulmalıdır ki yağmur sulan toprağa işlerken gübrenin şerbeti köklere gitsin. Bunun için, sonbahar başı ile bahar başlangıcı en uygun mevsimdir.

Sonbaharda yapılacak işlerden biri de, solmuş çiçekleri kesmek, böylece bitkinin besleme gücünü dallara göndermektir. Ayrıca, kurumuş ufak dallar da kesilir.

Öte yandan, toprağın içinde taşlar, çakıllar varsa bunlar da ortaya çıkmıştır. Taşlar ayıklanır, ayrıca toprağın altı üstüne getirilerek, alt tabakaların da hava alması sağlanır.


Leave A Reply