Bakterilerin biyolojik, ekonomik önemi ve insan sağlığı ile ilişkisi ile ilgili olarak kısaca genel bilgiler veren sayfamız.
Bakterilerin Biyolojik, Ekonomik Önemi ve İnsan Sağlığı İle İlişkisi
Hastalık yapan parazit bakterilere patojen bakteriler adı verilir. Patojenlerin hastalık yapma yetenekleri; kolayca yayılabilme özelliklerine, girdikleri canlıda çoğalma hızlarına, antijen özelliği göstermelerine ve çıkardıkları zehirlerin (toksin) etki derecesine bağlıdır. Bakterilerde toksinler, ekzotoksin ve endotoksinler şeklinde oluşur.
Ekzotoksinler, protein yapıda olup son derece zehirli maddelerdir (difteri vetetanozbakterileri). Endotoksinlerise, bakteri içinde oluşur ve bakteri parçalanınca açığa çıkar. Bunların hastalık yapma yetenekleri ekzotoksinlere göre daha zayıftır.
Patojen bakteriler, üzerinde yaşadıkları canlının hücrelerini parçalar ya da toksin adı verilen maddeler salgılayarak hastalıklara sebep olur.
Hastalıklardan korunma ve tedavide, bakterilerden hazırlanan aşılar ve serumlardan yararlanılır. Öldürülmüş ya da zayıflatılmış bakterilerden aşı hazırlanır. Aşı, hastalanmadan önce insanlara uygulanarak, antikor üretilmesi sağlanır. Serum, zayıflatılmış bakterilerin, bazı hayvanların vücuduna verilmesiyle hazırlanır. Hayvanda antikor oluşumu sağlanır.
Bu aşamadan sonra hayvandan alınan kan hücreleri çöktürülerek sıvı kısmı, yani serum elde edilir. Difteri ve tetanoz gibi hastalıkların tedavisinde serum kullanılır.
Bitkilerde görülen hastalıkların bir kısmı da bakteriler tarafından oluşturulmaktadır. Örneğin; elma, armut gibi bitkilerde yanık pası, sebzelerdeki yumuşak çürük, kuru çürük gibi hastalıklara bakteriler neden olur.
Sebze ve meyve konserveleri hazırlanırken temizlik koşullarına uyulmadığında, bazı bakteriler çoğalarak konservede toksin (zehir) üretir. Böyle besinler, insanlar tarafından tüketildiğinde besin zehirlenmesine, bazende ölüme neden olabilir.
Örneğin, Clostridium botulinum adındaki bakteri, bozuk konservelerde bulunur ve ölümle sonuçlanan gıda zehirlenmelerine yol açar.
Antibiyotikler, hastalık yapan mikroorganizmaları etkisiz hale getiren, doğal ya da sentetik maddelerdir. Antibiyotikler genelde bakterilerin; hücre duvarı sentezini, protein sentezini, RNA sentezini ve DNA eşlenmesini engeller.
Bazen bakteri türleri, antibiyotiğe dirençli hale gelebilir (hastalık tedavi edilemez). Bu durumda bakterinin kültürü yapılıp, uygun antikor tespit edildikten sonra uygulanmalıdır. Bu nedenle antibiyotikler rastgele kullanılmamalıdır.
Günümüzde: antibiyotikler, insülin gibi bazı hormonlar, kanser tedavisinde kullanılan antikorlar ve bazı aşılar biyoteknolojik yöntemle üretilmektedir.
Bazı bakteriler ekonomik alanda kullanılmaktadır. Birçok bakterinin metabolik faaliyetleri sonucu çeşitli maddeler oluşur. Birçok endüstri kolu, dolaylı veya dolaysız olarak bakteri faaliyetleriyle ilgilidir.
Örnek olarak etil alkol, asetik asit (sirke asiti), aseton ve bü-til alkol gibi maddeler özel bakteriler tarafından oluşturulur. Yine tütün ve derinin işlenişinde, keten ve kendirden lif elde edilmesinde, peynir, turşu, yoğurt yapımında ve fabrika atıklarının işlenişinde bakteriler kullanılır.
Çeşitli endüstriyel faaliyetler sonucu çevreye atılan çeşitli kimyasallar ve kanser yapıcı maddeler, biyoreaktörlerde bakteriler tarafından salgılanan enzimlerle etkisiz hale getirilmektedir. Bu nedenle bilim insanları bu özelliklere sahip bakterileri bulundukları ortamdan izole ederek çoğaltmaktadır.
Genetik mühendisliğindeki araştırmacılar, sıcağı seven bakterilerin genlerini böcek öldürücü mikroorganizmalara aktararak, bu mikroorganizmaların sıcak bölgelerde böceklere zarar veren canlıların ortadan kaldırılmasında kullanmaktadır.
Benzer bir yöntemle bakteriler, petrol ve benzeri kimyasal maddelerle kirlenen suların temizlenmesinde kullanılmaktadır. Yine bazı bakteriler, ham petrolü kendi enerji ihtiyaçlarını karşılamak için kullanarak onu daha zararsız maddelere dönüştürmektedir.
