Bale ne demektir? Balenin özellikleri, kuralları, bale tekniğinin esasları, bale tarihi, bale terimleri ve anlamları hakkında bilgi.
Bale
Bale; Müzik eşliğinde ritme uyularak tek veya toplu olarak yapılan estetik dans sanatıdır.
Kaynak: pixabay.com
Güzel sanat kolları arasında, verdiği zevk ve heyecan yönünden büyük değeri olan balenin tarihi eski medeniyetlerin dinsel inanç ve kurallarına kadar uzanır. İlkçağ insanları tabiat olayları karşısında ruhlarında beliren tepkileri tek ve beraberce yaptıkları ahenkli vücut hareketleriyle belirtmişlerdir. Bu olaylardan kendilerine zarar verenlere karşı kızgınlık, iyilik getirenlere karşı şükran duygularını değişik ritimler eşliğindeki ilkel danslarla göstermişlerdir.
Medeniyetin ilerleyişiyle dinsel danslar tapınağa girmiş, yeni çalgılar ritme melodiyi de katmıştır. Toplum içinde en düzenli şekli tapınakta bulan dans sanatı Milâttan iki, üç yüzyıl sonra oradan uzaklaşmıştır. O çağlardan sonra bu sanatın başlıca üç yönden geliştiği görülür: Halk çalgıları eşliğinde, halkın gelenek ve inançlarını belirten halk dansları; daha üst sınıfın kabul ettiği toplu eğlence dansları; yalnız seyir zevki için belirli sanatçılar tarafından yapılan gösteri dansları veya «sanat dansları».
Sanat danslarının, bir konuya dayanan ve «Ballet d’action» (hareket balesi) denilen ilkel örnekleri Eski Yunan ve Roma Saraylarında yer almış, Ortaçağ’da kişizadelerin pek sevdiği bir gösteri şekli olarak devam etmiştir.
XVII. yüzyıl başında operanın gelişmesi sanat dansına yeni bir yön vermiştir. XVIII. yüzyılda bilhassa Fransa’da iki sanatın birleşerek «Ballet-Opera» adiyle uygulandığı görülür. Bu yüzyılda Ch. W. Gluck ve W. A. Mozart gibi büyük besteciler tüm bale gösterileri için süitler bestelemişlerdir. XIX. yüzyıldan sonra bale operadan yavaş yavaş ayrılmış, ancak konunun gerektirdiği küçük dans gösterileni bazı eserlerde yer almıştır.
Modern bale bağımsızlığa XIX. yüzyılın ortalarında kavuştu, müzikte bu sanat için günümüze kadar geniş bir repertuvar doğdu. XX. yüzyılın başlarında Petersburg Balesi’nin Paris’te verdiği temsiller halkın ilgisini artırdı, bu mükemmel topluluk modern besteciler için ilham kaynağı oldu. Balenin bu çabuk gelişimi karşısında elde bulunan bale süitleri yetersiz kaldı, büyük bale rejisörleri, «maitre de ballet» ler bazı bestecilerin muhtelif eserlerini gösterileri için kullanmaya koyuldular.
Günümüzde her opera müessesesinin bir bale topluluğu olduğu gibi bazı şehirlerde sadece bale temsili veren tiyatrolar vardır. Bunların en önemlileri şunlardır: Moskova Bolşoy Tiyatrosu, Londra’da Sadler’s Welles, Paris Opera Balesi, New York Şehir Balesi, Danimarka Kraliyet Balesi, İsveç Kraliyet Balesi, Monte-Carlo Balesi.
Yurdumuzda Batı anlamında bale öğretimi Devlet Operası kurulduktan sonra başladı, büyük hızla gelişti.
Bale Tekniğinin Esasları
Klâsik balenin başka sahne danslarından çok ayrı bir tekniği vardır. Yalnız el ve ayaklar değil, bütün kasların bale hareketlerine alıştırılması lâzımdır. Bunun için bale eğitimine küçük yaşta, genel olarak 7-8 yaşında başlanır. İlk yıllarda kas alıştırma çalıştırmaları yapılır. Ondan sonra hareket kombinezonlarına ve artistik figürlere geçilir. Bale öğrencileri bir aynanın önünde bulunan ve «barre» (bar) denilen tahta parmaklığa tutunarak kendilerini hareketlere alıştırır ve durumlarını aynadan kontrol ederler.
Bale çalışmalarının en önemli ilk hareketi «turnout» (törnavt) tır. Bu, bacakları 90 derecelik bir açıyla dışarı veya içeri döndürmekten ibarettir. Bu durumda her iki ayak düz bir çizgi haline gelir. Ayaklarını bu harekete iyi alıştıran bir bale sanatkârı, yüzü seyircilere dönük kalmak şartıyla, sahnede istediği hareketi yapabilir. Bundan sonra ayağın beş esas pozisyonu gelir.
Kaynak: pixabay.com
Bale hareketleri genel olarak yedi kısma ayrılır. Bunlar, 1 — Mouvement plié (diz kırma), 2 — Mouvement étendu (bacak açma), 3 — Mouvement élevé veya relevé (yükselme), 4 — Mouvement glissé (kayma), 5 — Mouvement élancé (atılma), 6 — Mouvement sauté (atlama), 7 — Mouvement tourné (dönme) dir.
Bu hareketler yerde (à terre), havada (en l’air), parmak uçlarında (sur les pointes), dönerek (en tournant) vs. gibi çeşitli şekillerde yapılabilir. Sahnede duruşun da birçok çeşitleri vardır. Bunların da her biri ayrı adla anılır.
Bale Terimleri;
Bale sanatının kendisine mahsus özel terimleri vardır. Sanatı daha iyi tanımak için bilinmesi gerekli olan başlıca terimler şunlardır :
- Arabesk — Bir seri hareketlerden kurulu poz. Dans eden tek bacak üzerindedir. Arabesklerini diğer bacağını kaldırıp uzatarak yapar. Beş şekilde yapılır. Her şekil kolların durumu ve bacağı uzatış mesafesine göre değişir.
- Attitude (atitüd) — Dans edenin tek bacak üzerinde gövdesini dik tutması. Diğer bacak kıvrılmış durumdadır, diz mümkün olduğu kadar yukarıdadır.
- Ballerina (balerina). — Bale grubunda tek dans eden kadın sanatçı.
- Ballet d’action (bale daksiyon) — Belli başlı bir konu ihtiva eden bale eseri.
- Barre (bar). — Bale öğrencileri ve sanatçıların çalıştıkları stüdyonun duvarını çevre!iyen yerden ortalama bir metre yükseklikte tahta tutamak. Çalışmalar bu tutamağa tutunarak yapılır.
- Baterie (batri). — Dans edenin havaya sıçradıktan sonra ayaklarını mümkün olan çabuklukla birbirine vurması.
- Koreografi. — Bir balede hareketlerin, dansların plânlanması, müzik ritmine uygulanmasıdır. Bale sanatında koreograf tiyatro sanatında oyun yazarının karşılığıdır.
- Corps de Ballet (kordöbale). — Bir temsilde solist dans edenlerden gayrı bütün grubun gösteriye katılması.
- Elévation (elevasyon). — Dans edenin değişik hareketler yaparak havaya yükselmesi.
- Fouetté (fuete). — Bir bacak yerdeyken diğer bacağın hızla kalkıp inmesi, aynı anda dans edenin tek bacakla sıçradıktan sonra öteki bacağı üzerine inmesi.
- Pas (pa). — Solo dans.
- Pas de deux (padödö). — İki sanatçı, genel olarak bir balerina ile bir dansör tarafından oynanan dans. Klâsik balenin en önemli unsurları arasındadır. Çift, dansa beraber başlar, önce balerina ayrılarak kendi varyasyonlarını, sonra dansör kendi varyasyonlarını yapar, tekrar birleşerek danslarını bitirirler.
- Pointé (puante). — Ayak parmakları üzerinde dans etmek. Dans edenler rahat «pointé» yapabilmek İçin özel olarak yapılmış bir patik giyerler.
- Tutu (tütü). — Klâsik balede balerinaların giydiği çok kısa etekli kostüm.
