Balıkesir İlinin Tarihçesi, Tarihi Eserleri ve Gezilecek Yerleri

0
Advertisement

Balıkesir ilinde tarihçesi, ilde bulunan tarihi yerler camiler antik kentler, tarihsel eserler nelerdir? Balıkesir tarihi ve gezilecek yerleri hakkında bilgi.

eski balikesir

Balıkesir İlinin Tarihi

Balıkesir yöresi, tarih öncesi çağlardan başlayarak bir yerleşim alanı olarak kullanılmıştır. Babaköy, Yortan ve Bayındırköy’de yapılan kazılarda M.Ö. 3 bin yıllarına ait Tunç Çağı eserleri ortaya çıkarıldı. Bölgeye ilk yerleşenler Misler oldu ve adlarını bölgeye verdiler (Misya),Heredotos, Mislerin, Yunanlılardan ayrı bir dil konuştuklarını yazar. Misler bağımsız bir devlet kuramayıp varlıklarını başka devletlere bağlı olarak sürdürdüler. Bölge M.Ö. 1200’lerde Friglerin istilasına uğradı. Kafkaslar yoluyla Anadolu’ ya giren Kimmerler İÖ 679’da Firig Devleti’ni yıkarak topraklarını ele geçirdiler.

Ancak egemenlikleri uzun sürmedi ve İÖ 6. yüzyıl başlarında bölge Lidya Krallığı’nın eline geçti. Lidya Kralı Kroisos’un kardeşi Adramyttos, Adramytteion (bugünkü Edremit) Kenti’ni kurdu. Bölgenin öteki önemli kentlerinden biri, Balıkesir’in 25 km doğusundaki Akhiraus (bugünkü Kepsut) idi. Pers Kralı Kyros İÖ 546’da Balıkesir yöresini de imparatorluğuna katarak Sardes Satraplığı’na bağladı. Büyük İskender İÖ 334’te Granikos’ta (Bigaçay) Pers Ordusu’nu yenerek bölgeyi ele geçirdi.

Daha sonra Seleukosların ve Bergama Krallığı’ nın yönetimine geçen Balıkesir, İÖ 133’te Roma İmparatorluğu‘na bağlandı. Roma İmparatoru Hadrianus’un kurduğu Hadrianutherai, Kepsut’un 5 km doğusunda yer alır. Emevi Halifesi Muaviye döneminde gerçekleştirilen İkinci İstanbul Kuşatması’nda İslâm Donanması Kyzikos’u (Kapıdağ Yarımadası) ele geçirerek kendisine üs yaptı. İÖ 674-680 arasında her yıl yaz aylarında İstanbul’u kuşatan İslâm Ordusu, kışı Kyzikos’ta geçiriyordu. Daha sonraki dönemlerde de süren İslâm-Bizans çatışmalarında Balıkesir’in adı geçer.

Malazgirt Zaferi‘nden sonra Türklerin İznik’i ele geçirerek kurdukları devletin sınırları Balıkesir’e kadar uzanıyordu. M.S. 2. yüzyıl sonlarında başlayan Haçlı Seferleri, yörenin alınmasını iki yüzyıl kadar geciktirdi. 1204’te İstanbul’un Haçlılar tarafından işgal edilmesi üzerine İznik İmparatorluğu’nun eline geçti. Balıkesir yöresi Batı Anadolu’da süren Selçuklu-Bizans savaşlarının dışında kaldı. Bölgenin Türklerin eline geçmesi ancak 13. yüzyıl sonlarında gerçekleşti. Anadolu Selçuklu Devleti, Danişmendli Devleti’ne son verince bu sülaleden olanlar Selçukluların hizmetine girerek Bizans sınırlarında uçbeyi olarak görev aldılar.

Advertisement

Bunlardan Kalem Bey ile oğlu Karesi Bey, Batı Anadolu’da Bizans kentlerini ele geçirmeye başladılar. Baba, oğul 1297′ de Balıkesir’i alarak kendilerine merkez yaptılar ve Karesi Beyliği’ni kurdular. Karesi Bey, Moğollar önünden kaçan Sarı Saltuk Türkmenlerini kendi beyliğinin topraklarına yerleştirerek yörenin Türkleşmesini sağladı. 1345’te Orhan Gazi, Karesi Beyliği’ni ortadan kaldırdı ve Balıkesir, Osmanlı topraklarına katıldı. Osmanlı yönetiminde -o dönemdeki adıyla- Karesi, merkezi Kütahya olan Anadolu Eyaleti’nin bir sancağıydı. 1818’de yeni kurulmuş olan Hüdâvendigâr (Bursa) Eyaleti’ne bağlandı.

1880’de Biga’nın da katılmasıyla Karesi Vilayeti kuruldu. İkinci Meşrutiyet’in ilanından sonra bağımsız mutasarrıflık durumuna getirildi. İzmir’in Yunanlılar tarafından işgalinin ikinci günü (16 Mayıs 1919) Balıkesir’ de Reddi İlhak Cemiyeti kuruldu. Yunan ilerlemesine karşı ilk askeri direnme Ayvalık’ta oldu. Yarbay Ali Bey (Çetinkaya) Ayvalık’ı ele geçirmek isteyen Yunanlıları 28 Mayıs 1919’da geri püskürttü. 26-13 Temmuz 1919 tarihleri arasında Balıkesir Kongresi toplandı. Kongrede düzenli bir ordu kurularak Yunanlılarla mücadeleye karar verildi. 16-22 Eylül 1919 tarihlerinde Balıkesir’de ikinci kongre toplandı. Tüm çabalara karşın 22 Haziran 1920’de Balıkesir, düşman kuvvetleri tarafından işgal edildi. Ancak 6 Eylül 1922’de işgalden kurtarıldı. Cumhuriyetin ilanıyla il oldu. 1926’da çıkarılan bir yasayla adını Karesi Beyliği’nden alan ilin adı Balıkesir oldu.

Kyzikos

Kyzikos – Kaynak: kulturportali.gov.tr

Tarihi Yerleri, Eserleri

Balıkesir’in Kırkağaç İlçesi’nin 16.5 km kuzeydoğusunda yer alan Yortan’da tarih öncesine ait mezarlar ve çanak-çömlekler bulunmuştur. Tarihsel dönemlerde kurulmuş olan Edremit yakınlarındaki Antandros, bir Pers kenti olan Daskyleion (Ergili) sözü edilmeye değer antik kentler arasındadır. Daskyleion’da bulunmuş olan üç stel İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde sergilenmektedir. Balıkesir il sınırları içinde bulunan en önemli antik kent Kyzikos‘tır. Kalıntıları çok yıkık durumdadır. Kazılar sonucu ele geçen eserlerin bir bölümü İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde, bir bölümü de Erdek Açık Hava Müzesi’nde sergilenmektedir.

Balıkesir İli ve yakın çevresindeki Türk dönemine ait eserlerin tümü Osmanlı İmparatorluğu döneminden kalmadır. Kent merkezindeki mimarlık eserlerinin en eski tarihlisi aynı adı taşıyan mahalledeki Yıldırım Camisi ve Külliyesi‘dir. 1388’de Yıldırım Bayezit tarafından yaptırılmıştır. Dikdörtgen planlı ve mihraba dik olarak gelişen üç nef, yapının ana plan şemasını belirler. Ortadaki nef ötekilerden daha geniştir ve nefler, sütun, kemer kombinezonuyla birbirinden ayrılmıştır. Kuzey cephedeki son cemaat yerinin önü duvarla kapatılarak asıl ibadet mekânına katılmıştır. Kuzeybatı köşesindeki tek şerefeli minaresi kare kaideli vesilindir gövdelidir. Oldukça büyük bir avlu içinde yer alan caminin etrafı medrese odalarıyla çevrilidir.

Zağnos Paşa Camisi

Zağnos Paşa Camisi – Kaynak: kulturportali.gov.tr

Camiyle beraber yapılan konukevi, özgün durumunu koruyarak günümüze gelen kendi türünün en ilginç yapılarındandır. Tarihsel sıra içinde ikinci sırayı 1412′ de yapılmış olan Omur Bey Camisi alır. Kare planlı yalm bir yapı olan caminin beden duvarları kesme taş ve tuğladan yapılmıştır. Son cemaat yeri ve minaresi yoktur. İlk biçimini 14. yüzyılda kazanan Karaoğlan Mahallesi’ndeki Karaoğlan Camisi 1908’de tümüyle yenilendiği için özgün biçimi bilinememektedir. Kentin Dinkciler Mahallesi’ndeki Tahtak Camisi de yenilenmiştir. Yazıtından 1452’de yapıldığı anlaşılan özgün binadan yalnız minaresi ilk biçimini korur. Balıkesir’in en önemli tarihsel anıtı Zağanos Mehmet Paşa Camisi ve Külliyesi‘ dir. Fatih Sultan Mehmet’in veziri Zağanos Mehmet Paşa’nın 1461’de yaptırdığı ilk külliye topluluğundan günümüze yazıtı ve hamamı dışındaki bölümler gelmemiştir.

Cami, şadırvan ve türbe bugünkü biçimini 1906’da almıştır. Kareye yalan dikdörtgen planlı bir yapı olan cami, kentin merkezinde ve yüksekçe bir platformun üzerinde yer alır. Ulu cami tipinde ve kaim duyarlarla çevrilidir. Ortada dört kalın paye ve bu payeleri duvarlara birleştiren yüksek kemerle bölümlere ayrılmıştır. Bölümlerin üstü dokuz kubbeyle örtülüdür. Caminin geç dönem özellikleri taşıyan gösterişli mihrabına karşılık, beyaz mermerden yapılmış taş mihrabının ilk yapıdan kaldığı anlaşılmaktadır. Ayrıca caminin batı yönündeki avlusunun ortasında bulunan şadırvan havuzunun da 15. yüzyıla ait olduğu sanılır. Türbe, caminin güneyindeki avlusu içindedir. 1906’da camiyle beraber yenilenmiştir. Sekizgen planlı yapının her köşesinde bir sütun bulunur ve bu sütunları yuvarlak kemerler birleştirir. Türbenin üzerini bir kubbe örter. Hamam, özgün biçimini koruyan bir çifte hamam uygulamasıdır. Moloz taşla yapılmış olan beden duvarlarında yer yer tuğla kullanılmış ve duvarların dayanma gücü arttırılmıştır.

Advertisement

Balıkesir’in çarşı bölgesi içinde yer alan İbrahim Bey Camisi halk arasında Hacı Arife Ağa Camisi olarak da bilinir. 1465’te yapılmış, 1739’da tümüyle yıkılarak yeniden yapılmıştır. Kare planlı ve ahşap örtülü olan caminin üstü kiremitle kaplıdır. Sonradan asıl ibadet mekânına katılan son cemaat yerinden başka üç şerefeli olan minaresi deson yıllarda yapılmıştır. Hacı Omur Bey Mahallesi’ndeki Konya Bey Camisi 1471’de yapılmıştır. 1915’te kapsamlı onarım görmüştür. 15. yüzyıla ait bir başka önemli eser de Oruç Bey Mescididir. 1471’de yapılmıştır. Ancak son yıllarda yapılan onarımlar ve ekler nedeniyle özgün biçimini ko-ruyamamıştır. Balıkesir’in Kasaplar Mahallesi’ndeki 16. yüzyıla ait Kasaplar Camiside 1646’da yapılmıştır. Kare planlı olan caminin üst örtüsü ahşap çatıdır ve dıştan kiremitle kaplıdır. Kent merkezinde ve çarşı içinde bulunan Yeşilli Cami 1785’te yapılmıştır. Enine dikdörtgen planlı ve ahşap tavanlı olan caminin altında bir de bodrum katı vardır.

Kuzey cephesinde yer alan ahşap tavanlı son cemaat mekânının önü daha sonra kapatılarak asıl ibadet mekânına katılmıştır. Kuzeydoğu köşesindeki kare kaideli ve silindirik gövdeli minaresinin kapısı son cemaat yerine açılır. Cami ve mesçit türü yapılarda başka Karasi Beyliği döneminden kalan 1433 tarihli Namazgâh, 1471 tarihli Taşpınar Hamamı gibi eserler de bulunmaktadır.


Leave A Reply