Balina nasıl bir hayvandır? Balinaların genel özellikleri nelerdir? Balinalar ile ilgili genel geçer bilgilerin yer aldığı sayfamız.
Balina, Cetacea (balinalar) takımını oluşturan, suda yaşamaya uyarlanmış memeli türlerinin ortak adıdır. Genellikle Odontoceti (dişli balinalar) alttakımının Ziphiidae (gagalı balinagiller, 14 tür), Physeteridae (kaşalotgiller, 2 tür) ve Monodontidae (2 tür) familyaları ile Mysticeti (çubuklu balinalar) alttakımının Eschrictidae (boz balinagiller, 1 tür), Balaenopteridae (çatalkuyruk balinagiller, 6 tür) ve Balaenidae (5 tür) familyalarını ve Delphinidae familyasının Orcinae altfamilyasım (8 tür) oluşturan türler balina olarak adlandırılır. Takımın öbür türleri ise yunus ve musur adıyla bilinir. Takımın üyeleri dünyadaki bütün okyanuslarda, ayrıca bazı tropikal göl ve ırmaklarda bulunur.
Kaynak : Pixabay.com
Cetacea takımı, üç alttakıma ayrılır:
Bugün soyu tükenmiş dişli balinaların bir grubu olan Archaeoceti; kaşalot, katil balina, denizgergedanı, ak balina, yunus ve musurları içeren ve 80 türden oluşan Odontoceti (dişli balinalar) ile çubuklu balinaların 12 türünü içeren Mysticeti (çubuklu balinalar).
Yaşayan balinaların iki büyük grubu olan Odontoceti ile Mysticeti alttakımının üyeleri, temel olarak kafalarının biçimi ve dişlerinin yapısıyla birbirlerinden ayrılır. Odontoceti üyelerinin genellikle, biçimleri birbirine benzeyen ve sayıları 2’den 300’e kadar varan basit dişleri vardır. Mysticeti üyelerinde ise diş yerine, üstçeneye dizilmiş uzun, kalın ve sert boynuzsu çubuklar (balena ya da balinaçubuğu) bulunur; hayvan, bu çubukların arasından süzdüğü deniz suyundaki küçük canlılarla beslenir.
Balinalar, Kretase (Tebeşir) Döneminin sonlarıyla Tersiyer (Üçüncü) Dönemin başlarında (y. 70 milyon yıl önce), denizde yaşamaya uyum sağlayan bir grup etçil kara memelisinden türemiştir. Balinaların atası olan bu grup tam olarak bilinmiyorsa da, paleontologlar balinaların atalarının, hem karada, hem denizde yaşamaya uyum sağlamış bir evreden (amfibyum evresi) geçerek evrimleştiğini kabul ederler. Bugünkü dişli balinalar ile çubuklu balinaların, birbiriyle akraba olan atalardan mı, yoksa karada yaşayan değişik memelilerden mi türediği de kesinlik kazanmış değildir.
Kaynak: pxhere.com
Balinaların uzunluğu 1,3 metre (musur) ile 30 metre (mavi balina) arasında değişir; ağırlıkları da 45 kg’den başlayıp 150 tona kadar çıkar. Baş bölümünde kalın olan gövde, kuyruğa doğru gittikçe incelir. Arkada ayak benzeri uzantılar bulunmamakla birlikte, iç yapıda körelmiş ayak kalıntılarının izine rastlanır. Yatay biçimde sonlanan kuyruğun aşağı yukarı hareketi hayvanın ileriye doğru yol almasını sağlarken, palete benzeyen yassı uzantılar da (yüzme ayakları) dengeye ve yönlenmeye yardımcı olur.
Dişli balinalar, balık ve küçük mürekkep balıkları gibi avlarını dişleriyle yakalayıp çiğnemeden yutarlar.
Çiğnemeden yutulan besinin sindirimi uzun süreceğinden, mideleri buna uyarlanmış, çok bölmeli bir yapıdır. Sudaki planktonlar, küçük kabuklular ve balıklarla beslenen çubuklu balinalar, bu yiyecekleri sudan iki ayrı yolla süzerler: Ya ağızlarını hafif aralık tutarak yüzer ve besin dolu suyun sürekli balina çubuklarının arasından akmasını sağlarlar; ya da ağızlarını suyla doldurup, içindeki besinleri süzdükten sonra geri kalanını balina çubuklarının arasından püskürtürler.
Kaynak: pixabay.com
Çubuklu balinaların koku alma duyusu çok zayıf, dişli balinaların ki hemen hemen hiç Çubuklu balinaların üreme mevsimi dışında genellikle yalnız yaşamalarına karşın, dişli balinalar yaşamlarının büyük bir bölümünü düzenli bir topluluk içinde sürdürürler. Bazen 1.000 hayvandan oluşan dişli balina toplulukları, kendi içinde aile, yaş ve cinsiyete göre alt gruplara ayrılmış karmaşık bir yapıdır.
Topluluk herhangi bir tehlike karşısında ürküp kaçmak ya da hızla başka bir yere göç etmek zorunda kalmadıkça, bu alt gruplar ayrı ayrı yüzer, suya dalar ve besinini arar. Dişli balinaların oyun oynamayı çok sevmesine karşılık, çubuklu balinaların böyle bir alışkanlığı yoktur. Dişli balinalarda oyun oynamanın yolları genellikle eşey organlannı birbirine sürerek karşı cinsi isteklendirmek, kuyrukların ya da yüzme ayaklarının üstüne oturttukları yüzen nesneleri düşürmeden taşımak, dibe dalmak ya da dalgaların üstüne atlamaktır.
Balinaların Sosyal Yaşamları İlginçtir!
Balinalar genellikle başı dertte olan türdeşlerine ya da başka türden balinalara yardım etmeyi severler; yaralı ya da hasta hayvanlara yardımcı olmak hem dişli, hem de çubuklu balinalar arasında yaygın bir davranıştır. Doğumda da dişiler birbirine yardım ederler ve analar yavrularına uzun süre göz kulak olur.
Bütün balinalar için bir üreme mevsimi vardır; döllenme de genellikle bahardan güze kadar olan zaman diliminde gerçekleşir. Gebelik süresi genel olarak 11-12 ay, yalnız kaşalotta 16 aydır. Dişi su altında doğurur ve doğumdan hemen sonra ilk soluğunu alması için yavrusunu su yüzeyine iter.
Çubuklu balinaların yavruları 7-10 ay kadar, dişli balinalarınki daha uzun süre ananın bakımı altında tutulur. Dişi balina süt bezlerini kasıp gevşeterek sütünü yavrusunun ağzına fışkırtır. Dişli balinalarda, yavru bağımsız yaşamaya alışsa bile, ana yavru ilişkisi birkaç yıl sürer; hatta olgunluk çağına gelmiş bir balina bile başı sıkıştığında anasının yanına dönebilir.
Çubuklu balinaların çoğu, beslenme ve üreme için, belirli mevsimlerde 3.000 millik uzun göçlere girişirler. Kaşalotlar da uzak yerlere göç eder, ama öbür dişli balinaların göçleri oldukça kısadır. Cetacea takımının bütün üyeleri hızlı yüzücüdür; balinaların yüzme hızı saatte 56 km’yi, musurların ise 38 km’yi bulur.
Eti ve yağı için avlanan balinaların yağından sanayide sabun, yağ asitleri ve yağlayıcı maddeler yapılır. Balina avını kısıtlayarak bazı türlerin soyunun tükenmesini engelleyebilmek için uluslararası çaba gösterilmekte, ancak alınan önlemler ve getirilen kısıtlamalar her zaman başarılı olmamaktadır. Ayrıca bak. ak balina; boz balina; çatal-kuyruk balina; çubuklu balinalar; denizgergedanı; dişli balinalar; kambur balina; kara balina; kaşalot; katil balina; Kuzey balinası; mavi balina; şişe burunlu balina.
