Balta ne demektir? Balta ne işe yarar? Baltanın tarihçesi, tarih boyunca baltanın kullanımı, gelişimi hakkında bilgi.
Balta; odun ya da başka maddeleri yarmak için kullanılan araçtır. Tahta sapa iliştirilmiş keskin ağızlı bir demir ya da çelik baştan oluşur. İlk ve ortaçağlarda balta önemli bir silahtı. Balta insanoğlunun biçimlendirdiği ilk ve en önemli araçlardan biridir. İlk baltalar Eski Taş Çağı’nda üretildi. Bunlar yarmak, vurmak, kazmak, ezmek, kesmek, parçalamak için elde taşman çok amaçlı araçlardı. Sapsız olduklarından, “el baltaları” ya da kimi zaman “yumruk nacakları” diye anılırlar. İlkel insan araç yapım becerisini geliştirdikçe, baltalar iki yöntemden biriyle gerçekleşir oldular: Kaim bir çakmaktaşı diliminin ya da başka sert bir taş parçası kenarının ya da ucunun keskin bir ağız oluşuncaya kadar yontulmasından elde edilen “öz” ve büyük bir dilimden yontularak çıkarılıp tek parça yassı taşa indirgenen “yaprak”. Taş Çağı’nın kültür evreleri araç yapım geleneklerine bakılarak sınıflandırıldı. Taş Çağı adamı el baltasını avladığı hayvanların derisini yüzmek ve etini kesmek için kullanırdı. Bu alandaki becerisini geliştirdikçe daha iyi kesmesi için el baltasını bilemesini ve cilalamasını da öğrendi. Daha sonra ya sapına ya da taşın kendine delik açarak baltaya bir tahta sap takmayı becerdi.Geç Taş Çağı’nda baltalar çok gelişmiş, dayanıklı araçlardı. Bileme tekniği yöntemleri öncekileri geride bırakarak bazalt gibi daha dayanıklı taş türlerinden yararlanma olanağı sağladı. Yüzbinlerce yıl taş balta insanoğlunun başlıca aracı olarak kaldı. Tarımın devreye girmesiyle giderek daha yerleşik bir duruma gelen bazı kültürler iş bölümü yapmaya başladılar ve usta araç yapımcıları tek örnek baltalar ve başka araçlar ürettiler.
Tunç ve Erken Demir çağlarında balta üretiminde daha büyük gelişmeler görüldü. İlk tunç baltalar gerçekte eski taş baltaların tam birer metal benzeriydiler. Ancak, insanoğlu metal üzerindeki çalışmalarında beceri kazandıkça baltalar dikkat gerektiren ince işlerde kullanılır değerli araçlar ve savaş silahları oldular. Balta, araç ve silah olması yanında güç simgesi ve Tanrı amblemiydi. Tunç, yeşim ya da cilalı taştan baltalar kutsal eşyaydı. Eski Roma’da kimi yüksek yargıçların önü sıra taşman ve ortasında cellat baltası olan değek demetinde balta doğrudan yetki simgesiydi. Özellikle tüm ortaçağ boyunca balta tüm ordularca benimsenen bir silahtı. Asya’dan at koşturarak Avrupa’yı kasıp kavuran akıncılara antropologlar “savaş baltalı savaşçılar” adını verdiler. Homeros Troya Savaşı’nda tunç baltaların kullanımını anlatır. Demir balta, imparatorluğun çöküş yıllarında Romalılar ile savaşan Germen kabilelerinin gözde silahlarından biriydi. Geniş ağızlı balta da İngiltere’deki Sakson ordularının en değerli silahlan arasında sayılırdı. Atlı savaşçılar el silahı olarak kılıcı yeğlemekle birlikte, balta yine de kullanımda kaldı. Ortaçağ baltaları tek ağızlı olup bazılarının ağzının ters yanında bir sivri demir ya da topuz bulunurdu. Sonradan iki ağızlı baltalar da yapıldı. Saplarının uzunluğu kullanımına göre birbirinden değişikti. Ortaçağ sonlarında yaya askerleri tarafından kullanılan teber balta, kargı, çengel karışımı bir silahtı. Önce demir, sonra da çelik balta zamanla, çiftçilerin, marangozların ve oduncuların temel aracı oldu. Gerçekte tahtanın yakıt ve yapı gereci olarak kullanıldığı her yerde balta vazgeçilmez bir ev eşyasıydı.
ABD’nin kuruluş yıllarında balta ilk yerleşenlerin en değerli aracıydı. Daha sonra Kızılderililerin genelde, kafa derisi yüzmek için kullandıkları küçük balta, savaş ve barış simgesi olarak ABD tarihinde yerini aldı.
Metalürjinin ilerlemesi sonucu 19. yüzyıl sonlarında balta başları bütünüyle çelikten yapılmaya başlandı. 20. yüzyılda motor gücüyle çalışan el araçlan, bıçkı işlerinde baltanın yerini alma eğilimi gösterdiyse de, balta hala önemini korumaktadır.
