Bantu halkları ve Bantu dilleri ile ilgili olarak genel ve ansiklopedik bilgilerin yer aldığı sayfamız.
Bantu Halkları ve Dilleri Hakkında Bilgi
Bantu halkları, Afrika kıtasının güney uzantısının hemen bütününe yayılmış, Nijer-Kongo dil ailesinin Bantu alt-öbeğine bağlı 200’ü aşkın ayrı dil konuşan ve nüfusu yaklaşık 60 milyonu bulan topluluklar. Bantu dillerini konuşan halkların kültürel yapıları büyük farklılıklar gösterdiği için, bu halklar ağırlıklı olarak dilsel bakımdan sınıflandırılır.
Ama aralarındaki dil yakınlığı, Bantu halklarının kaynaklandığı ortak bir yöre olabileceğine ilişkin güçlü bir kanının doğmasına yol açmıştır. Dilsel göstergeler, bu ortak yurdun, bugünkü Kamerun-Nijerya sınır bölgesi olabileceğini göstermektedir. Günümüzde Bantu dillerini konuşan halkların yaşadığı ve kıtanın üçte birini oluşturan toprakların, yaklaşık 2 bin yıl öncesine değin başta Bambutiler ve Batualar ile Sanlar olmak üzere başka toplulukların yurdu olduğu, genel olarak paylaşılan bir görüştür. Bantuların buralara göç etmesinin nedenleri ve göç yollan, birçok antropologun ilgisini çekmiştir.
ABD’li antropolog George Murdock, bu yayılmanın, aşağı yukan göçün başladığı sanılan dönemde kıta boyunca batıya doğru yayılan muz ve gövelez gibi Malezya kökenli belirli ürünleri Bantuların da öğrenmesiyle bağlantılı olduğunu öne sürmüştür. Murdock’a göre Bantular, bu ürünler sayesinde, Ekvator bölgesindeki tropik yağmur ormanlarının içlerine girmiş, buradan da kıtanın güneyine doğru yayılmaya başlamışlardır. Buna karşılık daha yaygın bir görüşe göre, Bantu göçü önce Sudan bölgesinin güneyinden geçerek doğuya doğru bir yol izlemiş, daha sonra kuzeydoğudaki büyük göller üzerinden güneye yönelmiştir.
Bantu dillerini konuşan çeşitli toplulukların ekonomik, toplumsal ve siyasal düzenleri büyük farklılık gösterir. Bu durum, bir ölçüde, yaşadıkları yörelerin .geniş bir alana yayılmasından kaynaklanır. Örneğin ekonomik yapı, kimi yerlerde çobanlığa ya da yerleşik tarıma dayanırken, kimi yerlerde (özellikle Ekvator ormanlarında) tarımla avcılık ve toplayıcılığın bir bileşimine, Ekvator bölgesinin ortalarında yaşayan topluluklarda olduğu gibi kimi yerlede de balıkçılığa ve akarsu ticaretine dayanır. Soy ve akrabalık sistemleri ile dinsel âdetler ve siyasal örgütlenme de aynı ölçüde farklılık gösterir.
Bantu dilleri, Nijer-Kongo dil ailesinin Benue-Kongo koluna bağlı dil öbeği. Afrika’nın Atlas Okyanusuna doğru oluşturduğu çıkıntının altına düşen 5. kuzey paralelinden, Güney Afrika Cumhuriyetinin en güney uçtaki Cape yönetim bölgesine kadar uzanan toprakların büyük bölümünde Bantu dilleri konuşulur. Başlıca dört Nijer-Kongo dili olan Ruanda, Makua, Zosa (Xhosa) ve Zulu dilleri, Bantu öbeğindendir. Gene bu öbekteki Svahili dili, hem ticaret, hem de edebiyat bakımından önem taşıyan bir lingua franca’dır.
Bantu dillerinde adlar, genellikle sayıya göre değişen bir önek ile bunu izleyen bir gövdeden oluşur. Adlar, bu öneklere dayalı kategorilere (cinslere) bölünür. Bir tümcedeki sözcüklerin tümü ya da tümüne yakın bölümü genellikle, tümcede özne olarak geçen adın kategorisini gösteren bir önekle birlikte kullanılır. Özellikle eylem gövde ve biçimlerinde ise soneklere başvurulur.
