Basketbol Nedir? Nasıl Oynanır? Kuralları Nelerdir ve Nasıl Belirlenmiştir?

5
Advertisement

Basketbol nedir? Basketbol nasıl ortaya çıkmıştır? Basketbol kuralları nelerdir, nasıl oynanır? İlk kim tarafından kurallar belirlenmiştir?

Basketbol; özel bir topla oynanan, adam adama mücadeleye dayalı spor oyunudur. Tenis ve voleybol oyunlarında olduğu gibi, arada bir engel olmaksızın, sporcuların hem topla hem karşısındakilerle çekişerek amacına ulaşmasını özel kurallara bağlar. Anavatanı ABD, ilk uygulayıcısı bu ülkede uzun yıllar beden eğitim öğretmenliği yapan Kanada kökenli Dr. James Naismith‘tir.

basketbol

Naismith, Springfield Eyaleti’ndeki YMCA (Genç Hristiyanlar Birliği) Örgütü’nde öğretmenlik yaparken, yıllarca üzerinde çalıştığı bu spor oyununa son biçimini vererek, ilk kez 20 Ocak 1892’de öğrencilerine oynattı. Atletlere ve beyzbolculara yararlı bir kış antrenmanı olması düşüncesiyle ortaya koyduğu bu oyuna “Basket-Ball” (Sepet-topu) adını veren de yine Dr. Naismith oldu. Kısa zamanda büyük ilgi uyandıran oyun, başlı başına bir spor olarak geniş kitlelere yayıldı.

Basketbol Oyun Kuralları Nasıl Ortaya Çıkmıştır?

Dr. Naismith’in oyunu düzenlerken, Güney Amerika’daki Mayalıların kutsal oyunları olan Tlahiotenle‘nin temellerinden yararlandığı öne sürülür.

Mayalardan günümüze kalan izlerden, Tlahiotenle’nin basketbola benzediği, ancak çemberlerin yere koşut değil, dikey durumda olduğu anlaşılır. Bu oyunda da yere dikey durumdaki çemberlerden içeri topu geçirerek sayı yapıldığı bilinir. 1892’de, Springfield YMCA Spor Salonu’nda doğan basketbol, kısa zamanda örgüt içindeki sıkı işbirliği sonucu YMCA şubelerinin yanı sıra, ABD’deki bütün okullara üniversitelere, kentlerdeki jimnastik salonlarına yayıldı. Böylece basketbol 20. yüzyıla ABD’nin ulusal ve en gözde sporlarından biri olarak girdi.

Advertisement

Basketbolu Dünya Tanıyor!

İlk olarak 1897’de düzenlenen ABD Basketbol Şampiyonasının ardından, Amerikalılar, 1904 St. Louis Olimpiyat Oyunları’nda, basketbolu bir gösteri niteliğinde dünyaya tanıttılar.

Oyun, Amerika Kıtası’ndan Asya’ya sıçradı. 1913’te Uzakdoğu’da düzenlenen ilk Uluslararası Basketbol Şampiyonasında birinciliği Filipinler, ikinciliği de Çin kazandı. Basketbolu Avrupa’ya getirenler ise Birinci Dünya Savaşı sırasında, bu kıtada çarpışan ABD’li askerler oldu. Avrupa’da ilk uluslararası basketbol şampiyonası, 1919’da Paris’ te, İngiliz, Fransız, İtalyan ve ABD’li askerler arasında düzenlendi. 1936’dan başlayarak Olimpiyat Oyunlarına alındı. 1935’te Erkekler Avrupa Şampiyonası Cenevre’de; bayanlar şampiyonası 1938’de Roma’da gerçekleşti. Erkeklerde ilk Dünya Basketbol Şampiyonası 1950’de Buenos Aires’te, bayanlarda 1953’de Santiago’da düzenlendi.

Basketbol özellikle Amerika'da çok sevilmektedir. Resimde sıradan bir NBA maçında tribünlerin doluluğu gösterilmiştir.

Basketbol özellikle Amerika’da çok sevilmektedir. Resimde sıradan bir NBA maçında tribünlerin doluluğu gösterilmiştir.

Kuralları:

Basketbol; beşer kişilik iki takım arasında, 20’şer dakikalık 2 dönem olarak oynanır. Takımlar, normal süre içerisinde yenişemezlerse, oyun 5’er dakikadan iki dönem uzatılır. Her takımın amacı, topu karşı takımın sepeti içine sokmak, buna karşılık kendi sepeti içine girmesini engellemektir. Oyun alanı, dikdörtgen biçiminde, engelsiz sert bir yüzeydir. Dünya şampiyonaları ve olimpiyat oyunlarında alan ölçüleri, sınır çizgilerinin iç kenarlarından 28 m uzunlukta, 15 m genişliktedir. Bu ölçülerin, uzunlukta 4 m, genişlikte ise 2 m eksik olması geçerli sayılırsa da bu ölçülerdeki alanlarda, dünya şampiyonaları, olimpiyat oyunları düzenlenemez. Basketbol maçlarının oynanacağı salonların tavan yüksekliğinin de en az 7 m olması gereklidir. Alanın ortasında, yarıçapı 1.80 m olan bir daire bulunur.

Basketbol İle İlgili Sözler

Bu dairenin ortasından geçen bir çizgi, oyun alanını iki parçaya ayırır. Bu alanlardan, hücum edilen taraf, hücum eden takımın “ön alanı”, arkasında kalan alan ise “geri alanı”dır. Tahta ya da cam elyafından yapılan basketbol potasının (boyu 1.29 m) yerden yüksekliği, potanın üst kenarı olarak 3.95’tir. Potanın alt kenarının zeminden yüksekliği 2.75 m olup 30 cm üzerinde çember bulunur. Çapı 45 cm olan çemberin altmda 40 cm uzunluğunda bir file, üzerinde dikdörtgen bir hedef (59×45 cm) işareti vardır. Amaç, topu çemberden içeri geçirmektir. Çembere, oyun sırasında yapılan atışlar 2 sayı, serbest atışlar 1 sayıdır. Çembere 6.25 m uzaklıkta, bir çizgiyle belirlenmiş bulunan alanın dışından atılan sayılar ise 3 sayı olarak geçerlidir. Dip çizgilerinden, sepete ve potanın altında trapez biçiminde serbest atış alanları vardır. Dip çizgisi üzerinde genişliği 6 m olan bu alan, 5.80 m uzaklığındaki serbest atış çizgisinde 3.60 m’ye düşer.

Yan çizgilerde, oyuncuların serbest atışlarda duracağı yeri gösteren işaretler bulunur. Küre biçiminde lastik bir balon olan, dış yüzü meşin, sentetik ya da lastik kılıfla kaplı olan basketbol topunun çevresi 75-78 cm; ağırlığı 600-650 gr arasındadır. 1.80 m yükseklikten kurallara uygun bir yüzey üzerine bırakıldığında, en üst noktası en az 1.20 m, en çok 1.40 m yüksekliğe zıplayabilecek biçimde basınçlı havayla şişirilmiş olması gereklidir. Basketbol maçları için ayrıca, oyun saati, 30 saniye işareti, resmi sayı kâğıdı vb araç gereç ve teknik donatım gereklidir. Uluslararası maçlarda ve şampiyonalarda olduğu gibi, önemli maçlarda da elektronik sayı tablosunun bulunması zorunludur.

Advertisement
Basketbol Sahası

Basketbol Sahası

Oyuncu Sayısı

Her takım maça, sırtında 4-15 arasında form numarası taşıyan 12 oyuncuyla çıkar.Bunlardan ancak 5’i sürekli oyun alam içindedir. Bir takım, maç sırasında, bu 12 oyuncu arasında dilediği gibi değişiklik yapabilir. Ancak, beş faul alan oyuncu, oyun dışı kalır. Basketbol maçları, iki hakem tarafından yönetilir: Orta ve yan hakem. Oyun başlarken orta alanda hava atışını yapan orta hakemin belirli denetim görevleri vardır. Oyun sırasında her iki hakem de aynı yetkilerle donatılmışlardır.

Hakemler

Hakemlerin oyunculara verdiği ceza farklı olursa, bunlardan daha ağır olanı uygulanır.  Hakemlere yardımcı olmak amacı ile bir sayı ve iki kronometre hakeminden oluşan bir kurul da alan kenarında görev alır. Sayı hakemi sayılar, faulleri, molaları, saptar; kronometre hakemlerinden biri, oyun süresini ve verilen araları denetlerken ötekisi 30 saniye göstergesini çalıştırır.


5 yorum

Reply To HAYAY Cancel Reply