Başkurt Türkçesi, Başkurtça nasıl bir dildir? Başkutçanın ses özellikleri, kökeni nedir? Başkurt Türkçesi hakkında bilgi.
Başkurt Türkçesi (Başkutça)
Başkurtça, Başkurt Türkçesi olarak da bilinir, Türk lehçelerinden biridir. Çağdaş Türk lehçelerinin sınıflandırılmasında Kuzeybatı ya da Kıpçak adı verilen kolda yer alır. Bugün büyük çoğunluğu Başkurd Özerk Cumhuriyeti‘nde yaşayan 1,5-2 milyon dolayındaki Başkurt tarafından konuşulmaktadır. Üç ana öbeğe ayrılır: 1) Doğu ya da dağ Başkurtçası (Kuvakan), 2) güney ya da bozkır Başkurtçası (Yurmat), 3) batı Başkurtçası (Burjan). Başkurtçanın edebi ve resmi dili büyük ölçüde bozkır Başkurtçasına, kısmen de dağ Başkurtçasına dayanmaktadır.
Başkurtlar, 1928’e değin Arap alfabesini, 1928’deki Bakû Türkoloji Kongresi’nden sonra 1939’a değin Latin kökenli alfabeyi, 1939’dan sonra da Kiril (Slav) alfabesini kullanmışlardır. Başkurtça büyük ölçüde Kazakçanın etkisinde kalmış (örn. Kazakça şöl, Başkurtça şöl “çöl” gibi), daha sonra Kazan Türkçesinin bazı özelliklerini benimsemeye başlamıştır. Sözcük başındaki y’ler Kazan Türkçesinde olduğu gibi c’ye dönüşmüştür (örn. Kazan Türkçesinde cil, Başkurtça cil “yel”, Kazan Türkçesinde cort, Başkurtça cort “yurt” gibi).
Başkurtçada, bütün Volga Tatarcası ağızlarında olduğu gibi birçok sesli, ara değerlere sahiptir (a ile o arası a, o ile u arası o, ö ile ü arası ö, u ile ü arası u, i ile e arası i gibi). Ayrıca kapalı e, a, açık e, ı, i, u sesbirimleri de görülür.
Başkurtçanın sesbilgisi düzeninde ikili ünlüler büyük yer tutar; örneğin kevde “gövde”, hau “sağ”, kiliu “geniş” gibi.
Ünsüzler yönünden Başkurtça, Volga Tatarcası ağızlarından oldukça ayrılır. Örneğin dişler arasından sızan bir s, z sesi görülür (Kazan Türkçesinde isen, Başkurtça isen “esen, sağlıklı”; Kazan Türkçesinde asmak, Başkurtça asmak “asmak”; Kazan Türkçesinde kızıl, Başkurtça kızıl, tugız “dokuz” gibi). Eylem çekiminde genel Türkçeden farklı bir yön yok gibidir. Yalnızca Başkurtçada şimdiki zaman çekimi (-yor) yoktur, bunun yerine geniş zaman çekiminde olan bir biçim kullanılır.
