Dalgalar, akıntılar ve bir çok faktörler ile oluşan kıyı tipleri ve bu kıyı tipleri ile ilgili kısa açıklamaların yer aldığı yazımız.
Dalgalar ve akıntılar kıyıları durmadan işler ve şekil değişikliğine uğratırlar. Fakat Dünya’mn çeşitli yerlerinde görülen farklı kıyı tiplerinin asıl nedeni dalgalar ve akıntılar değildir. Bu farkın nedeni yer şekillerinin oluşudur.
Farklı yer şekillerinden oluşan kıyı tiplerinin başlıcaları aşağıda verilmiştir.
1. Fiyord Kıyı Tipi
IV. Jeolojik Dönem sonundaki buzulların oluşturduğu dik yamaçlı, derin eski buzul vadilerinin, aşağı kesimlerinin deniz basmasına uğraması sonucu oluşmuş kıyılardır. Bu kıyılar dar ve uzun, dallı budaklı koylar ve körfezler halinde uzanır.
Bu kıyıların önlerinde kayalık adalar yer alır. İsveç’in Baltık Denizi kıyılarında, Britanya Adaları’nda, Alaska’da, Norveç’te vb. yerlerde görülür. Yurdumuzda bu kıyı tipine rastlanmaz.
2. Ria Kıyı Tipi
Ria tipi kıyılara örnek: Güneybatı Ege kıyıları
Buzul çağında buzul altında kalmamış, sadece akarsular tarafından yarılmış, derin vadilerin sular altında kalmasıyla oluşmuş kıyılardır.
İspanya’nın kuzeybatı bölümünde görüldüğünden bu adı almıştır. Yurdumuzun güneybatısında bu kıyı tipine rastlanır. Ayrıca; Çanakkale ve istanbul Boğazları’nın kıyıları da ria tipindedir.
3. Dalmaçya Kıyı Tipi
Dağların kıyılara paralel olarak uzandığı kıyıların çökmesi ve deniz suları altında kalması ile oluşan kıyılardır.
Bu tür kıyılarda kıyının hemen yakınında kıyıya paralel olarak takımadalar uzanır. Bu kıyıların en tipik örneklerine Hırvatistan’nın Dalmaçya kıyılarında rastlandığından bu kıyı tipine Dalmaçya tipi kıyı denilmiştir.
4. Liman Kıyı Tipi
Alçak tepeli alanlarda geniş vadilerin sular altında kalması ve bunların önünün koy setleriyle kapatılması sonucu oluşmuş kıyılardır.
Bu tip kıyılarda; çok sayıda, karaya doğru gittikçe sivrilerek sokulan girintiler bulunur. Yurdumuzda Büyük ve Küçük Çekmece kıyıları bu tür kıyılara örnek verilebilir. Bu kıyı tipinin en güzel örneği Karadeniz’in kuzey kıyılarıdır.
Enine Kıyılar : Dağların denize dik olarak uzandığı yerlerin deniz suları altında kalması sonucu oluşan aşırı girintili ve çıkıntılı kıyılardır. Yurdumuzun Ege kıyıları bu tür kıyılardandır.
Boyuna kıyılar : Kıyı boyunca uzanan dağ sıraları önünde yayılan ve yerine göre türlü biçimler taşıyan anakıyı türüne boyuna kıyılar deniz. Boyuna kıyılarda girinti ve çı-kııntı azdır. Karadeniz kıyıları bu türdendir.
