Battalname Nedir? Kimin Eseridir, Konusu, Özellikleri Hakkında Bilgi

0
Advertisement

Battalname nedir, Battalname kimin eseridir? Battalname’nin özellikleri, konusu, özeti nedir? Battalname hakkında bilgi.

BATTALNÂME

Battalnâme, Emevilerin VIII. yüzyılda Bizans’a karşı yürüttüğü savaşlarda ünlemiş, Türkler arasında da “Battal Gâzi”, “Seyyid Battal”, “Seyyid Battal Gâzi” adlarıyla bilinip destanlaşan savaşçı bir Arap kahramanının mücadelelerinin Türk bir kahramana uyarlanarak anlatıldığı eserdir.

Aslında bir Arap olmasına karşın, Bizans’la yaptığı savaşlardan ötürü sadece Arap edebî ve tarihî metinlerinde kalmayıp Türk ve Hristiyan metinlerinde de işlenen, efsanevî hayatı Anadolu coğrafyasında adeta bir mite dönüşen, hakkında Taberi’den Evliya Çeİebi’ye kadar pek çok kişinin bilgi verdiği bir kişi olan Battal Gâzi, Anadolu halkı tarafından çok sevilmiş, onun ismi, örnek bir insan, korkusuz bir din ve vatan kahramanı olarak hafızalara kazınmıştır. Anadolu’nun farklı yerlerinde Battal Gâzi’ye ait olduğu ileri sürülen yedi mezarın bulunması, bu şahsiyetin Türk halkı tarafından ne şekilde benimsendiğini göstermesi bakımından ilginçtir.

Battal Gazi

Battal Gâzi hakkında hem Arap hem de Türk kaynaklarında benzer bir tipin -korkusuz, zeki bir islam kahramanı tipinin- karşımıza çıkmasını dönemin zihniyetine bağlamak doğru olur. Çünkü söz konusu zaman dilimi Anadolu’da rol model olarak benimsenecek kahramanlara ihtiyaç duyulan bir dönemdir. Arapça bir sözcük olan “Battal”ın Türkçe karşılığının “kahraman” olması da bu noktada ilgi çekicidir.

“Battalnâme”de bir Türk olarak betimlenen Battal Gâzi, Türk kültürünün devingen yapısını, Türk halkının o zamanlardaki ideal kişi kimliğini yansıtan bir tiptir. Aslında onu karakterize eden gerçek güç, onun tarihsel metinlerde geçen gerçek kimliğinden çok, Anadolu’nun o anki durumu ve Türk milletinin idealize ettiği alp tipidir.

Advertisement

Battalnâme, büyük bir olasılıkla XI. yüzyılın sonlarıyla XIII. yüzyılın başları arasındaki dönemde sözlü kültür içinde oluşturulmuştur. Eser, yazıya geçirildikten sonra halk arasında çokça okunmuş olup esere birçok ilavenin yapıldığı da tahmin edilmektedir. Bir din kahramanı olan Battal Gâzi’nin efsanevi yaşam öyküsü, Selçukluların ilk zamanlarından başlayarak manzum ve mensur birçok yeni “Battalnâme”nin oluşmasına da neden olmuştur.

VIII. yüzyılda Emevilerin Bizans’a karşı açtıkları savaşlarda “El Battal” lakabıyla ün kazanmış bir savaşçının Türkler arasında yayılan kahramanlık menkıbelerinin destanlaştığı eserler olan “Battalnâme”lerin yazma nüshaları “Menâkıb-ı Gazavât-ı Seyyid Battal Gâzî”, “Hikâyet-i Seyyid Battal Gâzî” gibi adlar taşımaktadır.

Battalname’nin Konusu

Teması Battal Gâzi’nin kahramanlıkları olan Battalnâme‘nin bugün bilinen nüshaları arasında, eserin ilk yazıldığı döneme ait olanı yoktur. Bilinen en eski nüshalar arasında H 840 (M 1436-1437) ve H 857 (M 1453) tarihli iki nüshadan söz edilebilir. En kapsamlı nüshalardan biri olan H 840 tarihli nüsha mensurdur. Manzum olarak bugüne kadar, şair Bekâyi’nin H 1183 (M 1769-70)’te nazma çektiği Battalnâme’den başka nüsha tespit edilememiştir. Battalnâme’nin söz konusu nüshalardan bazı kısımlar çıkarılmak suretiyle çeşitli tarihlerde yapılmış taş basma yayınları da bulunmaktadır. Bunların bazıları halk ressamları tarafından yapılan ilgi çekici resimlerle süslenmiştir.

Battalnâme, tarihî bir şahsiyet olduğunda şüphe olmayan Battal Gâzi‘nin menkıbevî yaşamını, Anadolu’ya yerleşen Müslüman Türklerin bakış açısıyla yansıtır. Bu menkıbelere göre Battal Gâzi, Hz. Ali soyundan Hüseyin Gâzi’nin oğludur. Çok güçlü ve zekidir. Daha çocukken dinî ilimleri çok kısa bir zamanda öğrenmiştir. Savaş yöntemlerini de aynı düzeyde iyi bilir, bütün dilleri konuşur. Keşiş kılığında manastırlara girip İncil’den vaazlar verir, rahiplerle tartışarak onların Müslüman olmalarını sağlar. Zor durumda kaldığı anlarda Hızır’dan yardım görür. Perilerle dost olan Battal, kimi zaman devler ve cadılarla savaşır; okuduğu dualarla onların büyülerini bozarak onları yener. Battal, ateşte yanmaz; vahşi hayvanlar onun emrindedir. Doğa güçlerine hâkimdir. Göz açıp kapayıncaya kadar uzun mesafeleri aşar. Battal’ın kullandığı silahlar, adları Şehnâme’de de geçen “Dahhak” ve “Rüstern” gibi iran hükümdarlarıyla “Hz. Hamza” gibi İslam kahramanlarının silahları; bindiği atlar onların atlarının soyundan gelen atlardır. Bunlarla Hristiyanlara karşı savaşır. Onları İslâm’a davet eder, davetini kabul etmeyenleri öldürür.

Battal Gâzi’nin Anadolu’da Hristiyanlarla yaptığı savaşları

Battalnâme esas olarak Battal Gâzi’nin Anadolu’da Hristiyanlarla yaptığı savaşları konu edinmekle birlikte, bunlarla ilgili menkıbeler büyük çapta eski Türk inançlarından ve İran peri masallarından alınan motifler ve sahnelerle süslenmiştir. Bu mitolojik ve kültürel öğeleri dışta tutarsak eserin önemli bir kısmında VIII. yüzyıldaki Emevî-Bizans mücadeleleri devrinden XI. yüzyılda Anadolu’da Türk fetihlerinin sürdüğü dönemlere kadar uzun bir zaman diliminin anılarını taşıyan savaş menkıbeleriyle karşılaşırız. Bu savaşlarda merkez bölge genellikle Malatya ve çevresidir. Savaşlar, eserde, siyasî bir mücadele değil; bir din savaşı mücadelesi şeklinde karşımıza çıkar.

Tanrısal (ilahî, hâkim) anlatıcının bakış açısıyla yazılan Battalnâme’de cihat ve gaza ruhu kendini çok kuvvetli bir şekilde hissettirir. Şehirlerde oturan Müslüman Türkler tarafından oluşturulduğu kesin olan bu eserde Battal Gâzi bir çeşit “yarı evliya”, başka bir deyişle hem savaşçı (alp), hem de bir din ulusu (eren) kimliğine (alp-eren) bürünür. Bu durum, Battal Gâzi’nin islami dönemde oluşan diğer Türk destan kahramanlarıyla en önemli ortak özelliğidir. Melik Dânişmend Gâzi ve Sarı Saltuk, Battal Gâzi’nin isim değiştirmiş şekilleri gibidir.*

Advertisement


Leave A Reply