Bayburtlu Zihni Kimdir? Hayatı, Eserleri ve Edebiyata Katkıları

0
Advertisement

Bayburtlu Zihni Kimdir? Halk şairlerimizden birisi olan Bayburtlu Zihni’nin hayatı, edebi kişiliği ve eserleri hakkında bilgi..

Bayburtlu Zihni

Bayburtlu Zihni

XIX. yüzyılda yaşamış ünlü halk şairidir. XVIII. yüzyılın sonlarında Bayburt’ta doğdu. Bir süre Erzurum’da, Trabzon’da medrese öğrenimi gördü. 1815’te İstanbul’a gelip on beş yıl kadar burada kaldı. Çeşitli görevlerde, katipliklerde çalıştı, yeniden Bayburt’a döndü. Sonra gene geziye çıktı. Arabistan’a, Mekke’ye gitti. Buradan Mısır’a geçip bir süre de orada kaldı. 1844’te İstanbul’a döndü. O zamanın tanınmış devlet adamı Mustafa Reşit Paşa’nın yanında kâtiplik yaptı. Reşit Paşa ile birlikte, o zaman bizim olan Akkâ kalesine gitti, İstanbul’a gelişlerinden bir süre sonra bu sefer kesin olarak doğum bölgesine gidip yerleşti. Hopa, Karaağaç, Of kasabalarında mal müdürü olarak görev yaptı. Ömrünün bundan sonraki yıllarını Bayburt, Erzurum, Trabzon arasında dolaşmakla geçirdi. Buralarda da çeşitli küçük devlet hizmetleri gördü. Son olarak Trabzon’dan doğum yeri bulunan Bayburt’a dönerken yolda sıtmaya yakalandı, 1859’da bir köyde öldü.

Biraz medrese öğrenimi gördüğü için divan edebiyatına eğilimli bulunan Bayburtlu Zihni, halk şiirlerinin yanında, hatta halk şiirlerinden daha çok divan edebiyatı şiir türlerinde eserler vermiştir. Bununla birlikte, onun Türk edebiyatındaki yeri, bir divan şairi olarak değil, bir halk ozanı olarak daha belirli, daha önemlidir.

Bayburtlu Zihni’nin şiirlerinde canlı doğa tasvirleri, içli duygular, aşk ve özlem konuları büyük yer tutar. Divan edebiyatı tarzındaki şiirlerinde dil eski, ağır, ötekilerde duru, halka dönüktür. Bayburtlu Zihni’nin, 1828 yılında doğu illerimizi işgal eden düşmanların yaptıkları kötülükleri duygusal bir dille anlatan çok güzel koşmaları vardır. Eserleri Zihni Divanı ve Sergüzeşt-name adlı bir çeşit kişisel, çevre anılarından ibarettir.

Bayburtlu Zihni Edebi Kişiliği

Bayburtlu Zihni’nin divanında hep aruz vezniyle yazdığı kasideler, gazeller, kıtalar, tarihler toplanmıştır. Hece vezniyle yazılmış bir hayli şiirleri varsa da bunlar kitap halinde toplanmış ve basılmış değildir. «Sergüzeştname-i Zihnî» adında, aruz vezniyle yazılmış, ayrı ayrı parçalardan müteşekkil eğlenceli bir eseri daha vardır ki o da basılamamıştır. Hayatını bu «Sergüzeştname» ile oldukça etraflı bir şekilde tanımak mümkündür, çünkü duyduğunu, düşündüğünü olduğu gibi yazmıştır.

Advertisement

Bayburtlu Zihnî, divan tarzındaki yazılarında ancak üçüncü derecedeki şairlerimizdendir. Nazmı çelimsizdir. Kaside ve gazelleri çok defa büyük üstatların zayıf birer taklidi halindedir. Yalnız, hece vezniyle ve halk diliyle yazdığı şiirler arasında çok içli ve güzel olanları vardır.

Bayburtlu Zihni

Bayburtlu Zihni

Kaynak 2

Bayburtlu Zihni; şairdir (Bayburt 1795-1800 ? – Trabzon/ Holavsa Köyü 1859).

19. yüzyılın iki yanlı sanatçılarından, “şehir aşıkları” adı verilen çift görevli şairlerindendir. Kişiliğine ve sanatına etki, ayrı iki kaynaktan gelir: Halk içinden yetişmiş olmak durumu ile (Bayburtlu Hacı Osman’ın oğludur) kültürce yüksek zümreye yaklaşma olanağı (Erzurum-Trabzon medreselerinde öğrenim, büyük kent görevleri).

Bu yüzden aruz veznini kullanan Divan düzenleyen, mesnevi (Sergüzeştnâme) hazırlayan, kaside (naat’leri de var), gazel ve tahmisleri bulunan Zihni, bu ürünleriyle bir Divan şairi olmak emeğinde görünür; oysa adını yaşatan değer, sayıca az bile olsa, saz şairliği yolunda yarattığı heceyle halk şiirleridir. En tanınan şiiri, bestelenerek yayılan Bayburt’un Rus işgalindeki (1828) durumunu bir duygu içtenliği ve edebiyat özeniyle dile getiren koşmasıdır: Vardım ki yurdumdan ayak götürmüş. Okumuşluğundan ötürü divan katiplikleri ayarında çeşitli görevlerle İstanbul ve bazı illerde çalışan Zihni üzerine ilk dikkatli çalışmayı Ziyaettin Fahri Fındıkoğlu yayımladı: Bayburtlu Zihni (1928, 1950).


Leave A Reply