Bebeklerde diş çıkarma döneminde yaşanan sorunlar nelerdir, ne kadar sürer, diş çıkarmanın yalancı ve gerçek belirtileri nelerdir?
Bebeklerde Diş Çıkarma
“Diş çıkarma sıkıntıları” öylesine yaygın kullanılan bir terimdir ki, bütün bebeklerin bu sıkıntıları geçirdikleri düşünülebilir. Oysa çoğunlukla, diş çıkarmaya bağlanan sıkıntılar, başka şeylerden kaynaklanıyor olabilir.
Doktorlar hep, diş çıkarmanın hafif bir sızı ve huzursuzluktan başka bir etkiye yol açmadığını söylerler; ama annelerin çoğu, bebeklerinin diş çıkarma dönemini ağrılı, sıkıntılarla dolu bir deneyim olarak yaşarlar. Diş çıkarma konusundaki gerçek nedir? Bebeklerin diş çıkarma sıkıntılarını dindirmek için anneler neler yapabilir?
SÜT DİŞLERİ
Sütdişleri, yani çocuğun ilk dişleri, yaşamının ilk birkaç ayından sonra çıkmaya başlar ve üçüncü yaşın ortalarına kadar çıkmayı sürdürürler. Üç yaşının ortalarında, çocuğun sütdişleri, takım halinde tamamlanmış olur. Bebeklerin diş çıkarması kabaca aynı düzende olmakla birlikte, diş çıkarma yaşları birinden öbürüne oldukça değişir. Diş çıkarma yaşı, genetik açıdan önceden belirlenmiştir: Eşinizin ya da sizin dişleriniz geç çıkmışsa, çocuğunuzun dişleri de geç çıkabilir. Bazı uzmanlar, geç diş çıkarmanın, daha az rahatsızlığa yol açtığını öne sürmektedirler.
Ortalama olarak, bebeğin ilk dişleri yaklaşık altı aylıkken çıkmaya başlar; ama daha üç aylıkken, erkenden diş çıkaran bebekler bulunduğu gibi, ancak bir yaşına doğru diş çıkarmaya başlayan bebekler de vardır. Çok ender olarak, bazı bebekler tek dişleri çıkmış durumda doğarlar; bazı bebeklerdeyse, ilk diş, ancak birinci yaş günlerinden sonra çıkar.
İLK KÖKLER
Bebek doğduğu sırada, bütün sütdişleri dişetlerinin içinde vardır. Hamile kadınların beslenme rejimlerinde yeterince kalsiyum bulunması bu yüzden zorunludur. Gerçekte, bebeğin kalıcı dişleri de, yeni doğan bebeğin çene kemiği içinde gelişmeye başlamış durumdadır. Çocukların dişleri çoğunlukla aynı düzende çıkar. İlk çıkan dişler alt ön iki diştir; onları üst ön iki diş izler. Ardından bebeğinizin üst diş sırası çıkar; bu sırayı, ona karşılık gelen alt diş sırası izler.
Azıdişlerinin çıkması, oldukça rahatsızlık verir. İlk iki sıra, yaklaşık 12.-15. aylar arasında çıkar. İkinci azıdişlerinin çıkmaya başlamasından (20.-30. aylar) önce, tam bir ara dönem geçecektir.
Kalıcı dişlerin 32 tane olmalarına karşılık, sütdişleri 20 tanedir ve çocuk altı yaşına geldiğinde düşmeye başlarlar. Bazı anneler, daha sonra yerlerine kalıcı dişlerin çıktığını bildiklerinden, sütdişlerinin önemli olmadıklarını düşünürler; oysa sütdişleri olmazsa, kalıcı dişler çarpık çıkabilir. Çocuğunuzun sütdişlerini ihmal ederseniz, bütün yaşamı boyunca dişleriyle sorunları olacaktır.
BÜTÜN SUÇU DİŞLERE YÜKLEMEK
Bebeğin birinci yılındaki birçok rahatsızlığının ve küçük çocuğun huysuzluklarının, gece uykularının bozulmasının suçu, çoğunlukla dişlere yüklenir. İshal, burun akması, mide bulantısı, iştahsızlık, ateş yükselmesi, nedeni açıklanamayan ağlamalar, gece uyanmaları ve genel huysuzluktan, hep dişler sorumlu tutulur.
Oysa günümüzde doktorlar ve psikologlar, aslında diş çıkarmanın basit bir rahatsızlıktan daha fazla soruna yol açmasının olanaksızlığı konusunda görüş birliğine varmışlardır. Küçük bebeğin ayrıca, salyaları da akar ve bulduğu şeyleri ısırır; ama başka belirtiler gözlemlerseniz, başka nedenler aramanız gerekir.
OLAĞANDIŞI BELİRTİLER
Uzmanlar, bebeğinizin huysuzluklarını diş çıkarmasına bağlamanızın pek sakıncası bulunmadığını, ama bir hastalığın belirtilerinin diş çıkarmaya yorulmasının gerçekten tehlikeli olduğunu söylemektedirler. Çocuğunuz aşırı keyifsizse, ateşi yüksekse, ishali ya da olağandışı başka bir belirtisi varsa, doktoruna başvurmanız gerekir.
Bu arada, yakınlarınızın önerileri karşısında, nesnel bir tutum almaya çalışmanız yerinde olur. Büyükanneler ve büyükbabalar gibi yaşlı insanlara, çocuklarının küçükken yaşadıkları sıkıntıların hep diş çıkarmadan kaynaklandığı söylenmiştir; onlar da bu bilgiyi, deneyimsiz yeni anne-babalara aktarırlar. Oysa en iyisi, bu durumda kendi sağduyunuza dayanmanızdır.
GERÇEK BELİRTİLER
Diş çıkarmada anne-babaların beklemeleri gereken belirtiler nelerdir? ilk “patlayan” (beliren) dişler, yani kesicidişler, küçük ve keskin oldukları, dişetinde yalnızca küçük bir alanı etkiledikleri için, bebekte çok az sıkıntıya neden olurlar. Çıkmaya başlamadan hemen önce, dişetinde küçük, soluk bir kitle gibi görünebilirler.
12.-15. aylarda çıkan ilk azıdişleri ile bebeğin birinci yaş gününe doğru çıkan ikinci azıdişleri, daha iri ve küt oldukları, dişetinde daha büyük alanları etkiledikleri için, daha çok ağrı ve rahatsızlığa neden olurlar. Dişeti kırmızı, iltihaplanmış bir görünümde olabilir; çocuğunuzun, dişlerin geldiği yandaki yanağında, dıştan kırmızı bir leke görülebilir.
Ağız son derece duyarlı bir yer olduğundan, içindeki her değişme ya da rahatsızlık, bebeğinizde sıkıntılara yol açabilir; ama bu sıkıntılar, çocuktan çocuğa büyük ölçüde değişir. Aynı biçimde, bazı yetişkinler kendi akıldişlerinin (20. yaş dişi) çıktığının farkına bile varmazken, dişleri tam pekişmiş olmayan (bu ayrı ele alınması gereken sorundur) bazı yetişkinler de, kendilerini sürekli, dilleriyle yeni dişlerine dokunur bulurlar.
Çocuğunuz diş çıkarmaktan rahatsız görünüyorsa, dişetlerine küçük parmağınızla masaj yapmanız onu rahatlatabilir (eczanelerde bu amaçla hazırlanmış rahatlatıcı jeller de satmaktadır). Ayrıca, onu rahatlatmak için ısırıp geveleyeceği çiğ havuç, kuru ekmek kabuğu gibi sert yiyecekler de verebilirsiniz. Yalnız, bu tür yiyecekler elinde olduğu zaman, gözünüzün hep bebeğinizin üstünde olması gerektiğini aklınızdan çıkarmayın: Yiyeceklerden kopan bir parça, boğulmasına yol açabilir. Bebeğinize eczanelerden, ısırıp çiğneyebileceği, dişetlerine sürtebileceği özel diş kaşıyıcıları da satın alabilirsiniz. Bazı anneler çocuklarına, dişlerinin çıkmasının yol açtığı ağrıları dindirmek için parasetamol şurubu veriyorlarsa da, bu uygulama doğru değildir ve ilacın doktora sorulmadan verilmemesi gerekir: Tedavi edilmesi gereken başka bir hastalığın belirtilerini örtebilir.
YALANCI BELİRTİLER
Doktorların hastalıklarla ilgili bilgilerinin günümüzdekinden çok daha az olduğu dönemde, bebeklerde ve çocuklarda görülen pek çok belirti, diş çıkarmaya bağlanıyordu. Günümüzdeyse bu belirtilerin birçoğunun diş çıkarmayla ilgili olmadığı, yani “yalancı belirtiler” oldukları anlaşılmıştır.
•Salya akması. Bebeğin, iki-üç aylıkken üretmeye başladığı tükürüğü yutmayı, henüz öğrenmemiş olmasından kaynaklanır. Katı besinlere geçmeye bir hazırlık olduğu düşünülmektedir. Bebek tükürüğünü yutmayı, genellikle dişlerinin birçoğunun çıkmış olacağı ikinci yaşının başlarında öğrenir.
•Isırmak. Birçok kişi, bebeğin, eline geçirdiği şeyleri ağzına sokmaya, ısırmaya, çiğnemeye başlamasını, dişetlerindeki ağrıyı hafifletmek için yaptığını düşünür. Aslında bebek, tat ve ısıya olduğu kadar, biçim ve yapıya da çok duyarlı olan ağzını kullanarak, “dünyası”ndaki nesneleri tanımaya uğraşmaktadır.
•İshal ve çocuk bezi pişiği. Bunlar altı-dokuz ay döneminde çok yaygın rahatsızlıklardır; çünkü bebeğin beslenme rejimi, anne sütü ya da mamadan, katı besinlere dönüşmüştür. Bu değişme, bakterilerin gelişmesini kolaylaştırarak ishal gibi sorunlara yol açabilir. Ayrıca bebek, yerde emeklemeye ve bulduğu pek de temiz olmayabilen şeyleri ağzına sokmaya başlamış olduğu için, kolayca mikrop kapabildiği bir dönemdedir.
