Beylerbeyi Nedir? Görevi ve Özellikleri

0
Advertisement

Osmanlı İmparatorluğu döneminde beylerbeyi kime denir? Beylerbeyi konumunun özellikleri, görevleri, hakkında bilgi.

beylerbeyiBeylerbeyi; Osmanlı İmparatorluğumda eyaletlerin başında bulunan yetkili yöneticidir. Beylerbeyi unvanı, Selçuklular ve Memlûklarda da kullanılmıştır. Selçuklularda ve onları izleyen İlhanlılarda emirü’l-ümera biçimi, Memlûklu, Altınordu ve Safevilerde de kullanılmıştır.

Osmanlılarda ilk beylerbeyi, Orhan Bey’in oğlu Süleyman Paşa’dır. Bu görev onun ölümü üzerine, Lala Şahin Paşa’ya verildi, onu Timurtaş Paşa izledi. I. Murat, Rumeli’nin ele geçirilmesinde yararlı rol oynayan Lala Şahin Paşa’yı Rumeli Beylerbeyi, Çandarlı Halil Paşa’yı da kazasker atayarak ilk önemli yönetim örgütünü kurmuş oldu. 1362’de Edirne alındığında da, beylerbeyi olarak Lala Şahin Paşa’ yı bu kentte bırakarak kendisi Bursa’ya döndü. Yıldırım Bayezit döneminde bu görevi yapan Timurtaş Paşa, beylerbeylik, Anadolu ve Rumeli olarak ikiye ayrılınca, Anadolu Beylerbeyliği’ ne getirildiyse de Anadolu ve Rumeli beylerbeyliklerinin kesin kuruluş tarihleri bilinmemektedir. Rumeli’de ilk beylerbeylik merkezi önce Edirne, arkasından da Sofya oldu. Anadolu’da ise önceleri Ankara iken, daha sonra Kütahya’ya taşındı. Beylerbeylik sisteminde, bu ikisi, imparatorluğun yaşamında en önemli yeri tuttu. Padişah, Rumeli’de bir sefere çıktığı zaman, Rumeli beylerbeyi askerleriyle padişahın sağında, Anadolu beylerbeyi ise solunda yer alır, sefer Anadolu kesiminde ise bunun tersi olurdu.

Devletin sınırları genişledikçe, beylerbeylik merkezleri de çoğaldı. Anadolu bölümünde başlıca beylerbeylik merkezleri: Aydın, Karaman, Sivas, Erzurum, Tebriz, Diyarbekir, Musul, Bağdat, Halep, Şam, Mısır, Yemen, Hicaz ve Habeş; Afrika yakasında ise Trab-lusgarb, Tunus ve Cezayir; Avrupa’da Rumeli Beylerbeyliği’nden başka, Mora, Budin, Tamışvar, Bosna, Vidin (kısa bir süre), Edirne, daha sonraları Paşa livası olarak özel bir yönetim biçimini aldı. Devlet örgütünün 15. yüzyıldan başlayarak büyümesi ve vezirlerin sayılarının artması üzerine, görevden alınan kimi vezirler, beylerbeyi olarak merkezden uzaklaştırıldıkça, beylerbeyleri, giderek etkilerini yitirerek mirlivalık (tuğgenerallik) rütbesini kabule zorlandılar. Eyaletlerinin geliriyle de asker beslemek ve geçimlerini sağlamak zorundaydılar.


Leave A Reply