Bezelye Nasıl Bir Sebzedir? Nasıl Yetiştirilir, Nerelerde Yetişir, Bakımı Özellikleri

0
Advertisement

Bezelye nasıl bir bitkidir? Bezelye nerelerde ve nasıl yetiştirilir? Dikimi, bakımı, hasatı, özellikleri hakkında bilgi.

Bezelye

Bezelye; Çok eski tarihlerden beri yetiştirilen bezelye (Pisum sativum) Ortadoğudaki Irak, İran, Ürdün, Suriye, İsrail gibi ülkelere özgü bir bitkidir. Etiyopya ve Orta Asya bezelyenin ilk olarak yetiştirildiği bölgelerdir. Geçmişte yalnız olgun tohumlar insan ve hayvanların beslenmesinde kullanılıyordu.

bezelye

Kaynak: pixabay.com

Olgunlaşmadan toplanan tohumların tüketilmesi henüz yenidir. Kuru bezelyeler arasında yuvarlak yeşil bezelye, yuvarlak sarı bezelye, bahçe bezelyesi, sarı bezelye olarak da bilinen buruşuk tür bezelye ve yem olarak kullanılan bezelye vardır. Şeker bezelyesinin (Pisum sativum) yeşil kabukları da yiyecek olarak tüketilir. Güney Avrupa’da az oranda ekimi yapılan ve kökeni Akdeniz bölgesinde olan kanatlı bahçe bezelyesi (Lotus tetragonolobus) daha az bilinen bir türdür, bunun tohumları kahve yerine kullanılır.

Batı Asya’ya özgü bir bitki olan nohut (Cicer arietinum) Akdeniz’i çevreleyen toprakların büyük bir bölümünde yüzyıllardan beri yetiştirilmektedir. İncil’de değerli bir besin maddesi olarak mercimeğin (Lens esculenta) adı geçer. Batı Asya kökenli olan ve çok eski çağlardan beri bilinen bu bitki, Yakındoğu’da ve Akdeniz çevresindeki ülkelerde yetiştirilir.

Mercimek Orta Avrupa ve Asya’nın temel gıda maddelerinden biridir. Akdeniz dolaylarında en çok görülen büyük, kahverengimsi yeşil tohumlu türlerdir. Afganistan’ın dağlık bölgelerinde ise küçük tohumlu türlere rastlanır. Kopal ağaç tohumu, sarı kabuklu fasulye gibi, kabukları da yenebilen taze fasulye türlerindendir.

Fasulye filizleri Batı Avrupa’da giderek önemli bir besin maddesi olmaktadır. Bu filizler Asya’nın tüm bölgelerinde bilinen ve sevilen sebze türleridir. Öteki baklagiller gibi baklanın da tazesi daha lezzetlidir. Kalın kabuklu olan olgun fasulyeler daha uzun süre pişirilir. Çeşitli beyaz bezelye türlerinden biri de, özellikle İtalya’da çok sevilen barbunyadır.

Advertisement

Bezelye Nasıl Yetiştirilir?

Bezelye, ilkbaharda ekebileceğiniz ilk şeylerden biridir, ancak zamanlamayı doğru yapmak zordur. Çok erken ekerseniz, bezelyeleriniz soğuk toprak ve don nedeniyle bodur kalabilir. Çok geç ekin ve siz bezelye toplamaya hazırlanırken bitkileriniz sıcaktan büzülmeye başlayabilir.

bezelye

Kaynak: pixabay.com

Ne zaman ekilir?

Bezelye tohumları soğuk toprakta yavaşça filizlenir, bu nedenle ekim alanını ekimden yaklaşık bir hafta önce ısıtmak için şeffaf plastikle kaplamak isteyebilirsiniz. Tohum kabuğunu yumuşatmak için, ekimden önce tohumları yaklaşık 12 saat suda bekletin. Bu, daha hızlı çimlenmeyi teşvik eder. Bazı bölgelerde bezelye sonbahar hasadı için yaz sonunda ekilebilir. Dikimi zamanlayın, böylece sonbaharda ilk dondan yaklaşık iki ay önce olsun.

Destekler

Bezelye iki yüksekliğe sahiptir: çalı bezelye ve tırmanan bezelye. Hepsi bir tür destekten yararlanıyor. Çalı bezelyeleri sadece 2 ila 3 fit uzunluğunda olmasına rağmen, tırmanacakları bir şey vermezseniz yere düşeceklerdir. Tırmanan bezelye 6 ila 8 fit yüksekliğe ulaşabilir ve sağlam bir kafeslere ihtiyaçları vardır. Bezelye, yaklaşık çeyrek inçten daha küçük herhangi bir şeyin etrafına sardıkları 1 inçlik dallarla tırmanır. 1 inç kareden daha az olmayan bir ızgaraya sahip ip, sicim, kafes ağ veya tel örgü, hepsi iyi çalışır.

Yerleştirme

Bezelye veya direk fasulyesi gibi uzun bitkileri yetiştirirken, onları diğer bitkileri gölgelememeleri için yükseltilmiş yatağınızın veya bahçenizin kuzey ucuna dikin.

Bezelye baklagil ailesindendir, yani atmosferden nitrojen emebilirler. Bunu köklerinde nodülleri kolonize eden ve atmosferik nitrojeni bitkilerin kullanabileceği çözünür bir forma dönüştüren rizobi ​​bakterilerinin yardımıyla yaparlar.

Bu yararlı bakteri çoğu toprakta bulunmasına rağmen, toz aşılayıcı satın alabilir ve ekerken toprağa ekleyebilirsiniz. Bu faydalı bakteriler, bezelyenizin gücünü artıracak ve verimini artıracaktır. Ya aşı maddesi ile tohumları tozlayabilir ya da tohumları ekeceğiniz karıklara serpebilirsiniz.

Advertisement
bezelye

Kaynak: pixabay.com

Bezelye zengin, iyi drene edilmiş toprakları sever. Dikim sırasında az miktarda azotlu gübreden yararlanırlar çünkü kök nodüllerinin nitrojen üretebilmesi birkaç hafta sürer.

Bezelye, nadiren böceklerden veya hastalıklardan rahatsız olur ve genellikle çiçek açmaya başladıktan yaklaşık üç hafta sonra yemeye hazırdır. Bezelye olgunlaşır olgunlaşmaz hasat edin – zirveyi geçtiklerinde nişastalı hale gelirler ve tatlılıklarını kaybederler.

Kuru ve Yeşil Bezelye

Bezelye soğuktan pek etkilenmez. Gelişim ve filizlenme için sıfırın birkaç derece üzerindeki sıcaklıklar bile yeterlidir. Dünyada kuru bezelye üretimine ayrılmış yaklaşık 1 milyon hektar alanın % 40’ı Çin’de, % 40 ise Rusya’da bulunur. Batı Avrupa’da ortalama ürün, hektar başına 2400 kg’dır. Tohumluk olarak yetiştirilen türler mart ayında ya da nisan başlarında 30 cm’den fazla aralıklı sıralarla ekilir. Büyük oranda kullanılan toprağın kalitesine, seçilen türe ve cinse bağlı olan tohumluk ürün verimi, hektar başına 180-240 kg arasında değişir. Ağustosta olgunlaşan ürün toplanır.

bezelye

Kaynak: pixabay.com

En önemli tür, yuvarlak yeşil bezelyedir. Bezelye çorbasında kullanılan kırık bezelye bu türden elde edilir. Öteki bezelye türleri konservelenir, cam kavanozlarda saklanır ya da hazır çorba yapımında kullanılır. Almanya’da bezelyeden bezelye püresi yapılır. İngiltere ve Norveç’te sevilen bir sebze olan köşeli yeşil bezelyenin kabukları da yenebilir. Şeker bezelyesinin, içinde köşeli tohumlar bulunduran mor çiçekleri vardır. Kabuğu pişirme sırasında genellikle kahverengi bir renk alır. Yeşil bezelyenin (Pısum sativum) başlıca türleri bahçe bezelyesi ve ova bezelyesidir.

Bu alanda en büyük üretici, 0.2 milyon hektar ekim alanıyla Batı Avrupadır. Daha sonra sırasıyla ABD, Hindistan, Ekvador ve Çin gelir. Bahçe bezelyesi türleri arasında, tohumların köşeli ya da yuvarlak oluşuna göre bir ayırım yapılmaktadır. Eminent ve Alaska gibi eski türlerin ekimi günümüzde de büyük ölçüde yapılmaktadır. Ancak Batı Avrupa’da çok çeşitli küçük tohumlu yeni türler geliştirilmiştir. Yuvarlak tohumlu türlerin bahçe bezelyesine özgü ekşimsi bir tadı vardır. Bunlar çoğunlukla konservelenir ya da cam kavanozlarda saklanır. Bu baklagilin ilk toplandığında pürüzsüz olan yüzeyi, kurutulduğunda buruşur. Koyu yeşil renkte buruşuk bezelyeler çoğunlukla dondurulmuş gıda endüstrisinde kullanılırken, açık yeşil renkli türler cam kavanozlarda saklanır. Protein ve karbonhidrattan başta çok miktarda B bileşimli vitamin içeren bahçe bezelyesinin besin değeri oldukça yüksektir.


Leave A Reply