Bilek güreşi sporunun doğuşu ve dünyada ve Türkiye’de gelişimi. Bilek güreşinin tarihi, tarihçesi hakkında bilgi.
Bilek Güreşinin Tarihçesi
DÜNYADA BİLEK GÜREŞİ
Otantik uygulamaları araç gerektirmediğinden beş bin yıllık geçmişiyle tarihin en eski sporlarından biri olan bilek güreşinin birçok kültürde farklı uygulamaları ve karşılıkları vardır: Hintçe “panja”, İtalyanca “braccio di ferro”, İspanyolca “vencidas”, İngilizce “armwrestling” olarak söylenir. Bilek güreşinin teşkilâtlanmasında öncülük yapan ülke Amerika’dır. Özellikle Bob O’leary’nin çabalarıyla 1967 yılında Dünya Bilek Güreşi Federasyonu (World Armwrestling Federation; WAF) kurulmuş ve bilek güreşinin kuralları ve yarışmaları konusunda birlik sağlanmıştır. Bu federasyonun amacı, dünyadaki tüm bilek güreşi yapan ülkeleri bir çatı altında toplayıp bu sporun uygulamalarını ve yarışmalarını belli kurallara bağlamaktır. Üye sayısı hâlen 80 olan WAF bünyesinde ilk Dünya Şampiyonası 1979 yılında yapılmıştır. Bu tarihten sonraki Dünya Şampiyonaları her yılın kasım ayının ilk haftasında yapılmaktadır. Yine WAF çapında 1989 yılında başlayan Avrupa Bilek Güreşi Şampiyonaları her yılın haziran ayının ikinci haftası yapılmaktadır.
TÜRKİYE’DE BİLEK GÜRESİ
Türkiye’de bilek güreşinin temelleri, 1960lı yıllarda Hilmi Yıldırım, Turan Enginsoy, Şaban Demir, Bant Ahmet, Ahmet Enünlü gibi isimlerin amatör olarak birbirleriyle karşılaşmaları ve müsabakalar düzenlemeleriyle atıldı. Türkiye’de bilek güreşi resmi olarak ilk kez 1987 yılında gazeteci ve spor yazarı Erdoğan Arıpınar’ın kurduğu Türkiye Bilek Güreşi Organizasyonu ile yapılmaya başlandı. Aynı yıl Türkiye Bilek Güreşi Organizasyonu İngiltere’de yapılan şampiyonaya gözlemci olarak katılarak kurallar ve yarışma düzeniyle ilgili bilgiler aldı.
Katılım sonrasında Türkiye’de başlatılan kurslarda hakemler ve teknik adamlar eğitilerek uluslar arası karşılaşmalar için yetiştirildiler. Erdoğan Arıpınar başkanlığındaki Türkiye Bilek Güreşi Organizasyonu, bilek güreşinin Türkiye’de bir spor olarak yapılmasını ve yaygınlaşmasını sağladı. Bu organizasyonda avukat Melih Ölçer, gazeteci Haldun Domaç, gazeteci Remzi Yılmaz ve Şemsi Kesen etkin olarak görev aldılar ve bu sporun ülkemizde yapılmasında ve yerleşmesinde önemli rol oynadılar. Remzi Yılmaz, Ümit Çağman ve Mustafa Tavuskarlı bu alanda yetişmiş ilk hakemlerimiz, Sevim Sevinç ise ilk bayan hakem ve antrenörümüzdür.
1988 yılında Türkiye’nin uluslar arası yarışmalara katılacak milli takımını belirleyebilmek amacıyla bölgesel şampiyonalar düzenlendi. Türkiye’nin 10 bölgesinde yapılan yarışmalar sonucu kilolarında ilk üçe giren sporcular aynı yılın temmuz ayında İstanbul Gülhane Parkı’nda yapılan ilk Türkiye Şampiyonası’na katıldılar. Dereceye girenler, İsveç’te dokuzuncusu düzenlenen Dünya Bilek Güreşi Şampiyonası’na giderek, Türkiye’yi temsil ettiler. Bu şampiyona Türkiye’nin takım hâlinde katıldığı ilk uluslar arası yarışma olmasına rağmen Türk Takımı dünya dördüncüsü oldu.
1989 yılında istanbul Bilek Güreşi Organizasyonu ile beraber çalışarak Türkiye çapında yarışmalar düzenleyen istanbul Bilek Güreşi ihtisas Kulübü, milli takımları belirleme ve uluslar arası yarışmalara gönderme görevini üstlendi. Atina’da yapılan 1989 Dünya Şampiyonası’na, bilek güreşi milli takımı, ihtisas Kulübünün desteğiyle katıldı. Türkiye bilek güreşi milli takımı Atina’daki Dünya Şampiyonası’nda iki gümüş ve bir bronz madalya kazanarak dünya üçüncülüğünü elde etti. Ömer Sezer 75 kiloda gümüş, Ahmet Oğuz Eser 55 kiloda gümüş, Kenan Atakuru 65 kiloda bronz madalya kazandılar.
Türkiye bilek güreşinde kısa sürede üstün sporcular çıkardı. 1991 yılında İsrail’de yapılan 12. Dünya Bilek Güreşi Şampiyonası’nda 70 kiloda dünya şampiyonu olan Haydar Gildil, bu spor dalında Türkiye’ye ilk dünya birinciliğini kazandırdı. Haydar Gildil 1993’te düzenlenen Dünya Şampiyonası’nda da dünya birincisi oldu.
1995 yılında İsveç’te düzenlenen Dünya Bilek Güreşi Şampiyonası’nda Engin Terzi 55 kiloda sağ elde dünya şampiyonu oldu.
1996 yılında Amerika’da düzenlenen Dünya Şampiyonası’na kendi imkânlarıyla giden Engin Terzi, dünya ikinciliğini elde ettikten sonra Amerika’dan dönmeyerek profesyonel bilek güreşi hayatına orada devam etti. 1997 yılında üniversite öğrencisi Alper Coşar, Haydar Gildil’le beraber Nurettin Yüksel aracılığıyla WAF’la temasa geçti ve Türkiye’de yeni bir organizasyon kurulmasını sağladı. Bu yeni organizasyon WAF tarafından Türkiye’nin resmi organizasyonu kabul edilince İstanbul Bilek Güreşi Organizasyonu ve ihtisas Kulübü yetkilerini yeni oluşuma devretti. Bu organizasyon 1997’de Hindistan’da yapılan Dünya Şampiyonası’nda Türkiye’yi ilk kez temsil etti. Bu Dünya Şampiyonasında Türkiye, 55 kg’da Fehmi ilhan, 60 kg’da Engin Büyükapucu, 65 kg’da Mustafa Tutuk, 70 kg’da Yusuf Uçak, 75 kg’da Haydar Gildil, 80 kg’da Niyazi Kurt, 85 kg’da Dursun Önder, 90 kg’da Özgür Kızgın olmak üzere toplam 8 altın madalya kazanmıştır.
1998’de Mısır’da düzenlenen Dünya Şampiyonası’nda Türkiye 4 altın (sağ elde Engin Terzi 60 kg’da, sağ elde Haydar Gildil 75 kg’da, Niyazi Kurt 80 kg’da, Nurettin Yüksel ustalarda). 2 gümüş (sol elde Engin Terzi 60 kg’da, Nurhan Pehlivan 50 kg’da). 1 bronz (Özgür Kızgın 65 kg’da) kazanarak erkeklerde takım hâlinde 3., bayanlarda 8. olmuştur.
1999’da Rusya’da yapılan turnuvaya katılmayan Türk millî takımı, 2000’de yapılan Amerika’daki turnuvada 4 altın (sol elde Songül Dağdeviren 70 kg’da, sol elde Nurcihan Gönül +80 kg’da, Engin Terzi 65 kg’da, Niyazi Kurt 80 kg’da), 3 gümüş (Haydar Gildil 75 kg’da, Nazan Koyuncu 45 kg’da, sağ elde Nurcihan Gönül +80 kg’da) ve 3 bronz (Özgür Kızgın 70 kg’da, Nurhan Pehlivan 55 kg’da, sağ elde Songül Dağdeviren 70 kg’da) madalyayla takım hâlinde erkeklerde 7., bayanlarda ise 3. olmuştur.
2001’de İtalya’da 22.’si düzenlenen şampiyona Türkiye açısından son derece başarılı geçmiştir. 6 altın (Nurettin Yüksel 70 kg, sağ elde Nurcihan Gönül +80 kg, Gökhan Çalışırişçi 55 kg, Özgür Kızgın 65 kg, Engin Terzi 70 kg, sağ elde Nurhan Pehlivan 50 kg). 3 gümüş (sol elde Nurhan Pehlivan 50 kg, sol elde Nurcihan Gönül +80 kg, Haydar Gildil 75 kg). 4 bronz (Songül Dağdeviren 70 kg, Niyazi Kurt 80 kg, Tunç Olcay 90 kg, Deniz Coşkun 45 kg) madalya kazanmıştır. Bu sonuçlarla takım hâlinde erkeklerde 4., bayanlarda ise 5. olmuştur. Türkiye bireysel yarışlar dışında, 2002’de Mısır’da ve 2003’te Rusya’da düzenlenen dünya şampiyonlarına katılmamıştır.
