Bilgi nedir, bilme nedir? Bilgi türleri nelerdir? Bilgi türlerinin özelliklerinin maddeler halinde yer aldığı açıklamaları ve örnekleri.
BİLGİ VE TÜRLERİ
İnsan, dışındaki nesneleri kavradığı gibi kendi bilincini de algılar, kavrar. Bu kavramaya bilme denir. Bilgilerimizi algının yanı sıra düşünme, tasavvur etme, hayal etme, hatırlama… gibi yollarla elde ederiz. Bilmede, bir nesneden kalkıp bir özneye yönelen bilinç eylemi söz konusudur. Bilgi; insanın kendisini ve çevresini tanıması ve olan bitenleri değerlendirebilmesi için mutlaka gereklidir.
Bilgi, türlü biçimlerde ortaya çıkabilir. Bu türlerin başlıcaları şunlardır:
1. Gündelik Yaşam Bilgisi (Ampirik Bilgi)
însan, bir duyu ve algı varlığı olarak bir nesneler dünyası içinde yaşar ve nesneleri sürekli olarak algılar. Algının özünü, bilmek ve tanımak oluşturur.
Gündelik yaşam bilgisi duyular yoluyla elde edilir. Örneğin önümüzdeki nesnenin kitap olduğunu bilmemiz, havanın yağışlı olduğunu bilmemiz, dokunduğumuz bir cismin sert ya da soğuk olduğunu anlamamız ampirik birer bilgidir.
Bu tür bilgiler tek tek olaylar ve nesnelerle ilgili olduğu için genellenemezler, yani genellikleri yoktur. Bu bilgiler kişiye bağlı olarak ele alındıklarından özneldirler.
2. Dinsel Bilgi
En ilkel dinlerden, tek tanrılı dinlere kadar hemen bütün dinler, insanın evren ve nesneler dünyası ile olan ilgisini belirleme ve doga ile doğal olayları açıklama çabası içinde olmuşlardır.
Dinler, nesne ile özne arasındaki ilgiyi inanç temeline oturturlar. Doğal bir ihtiyaç olan mutlak bir güce inanma ihtiyacı, dinlerin ortaya koyduğu bilgiyi oluşturur. Dinsel bilgi emir, yasaklar ve dogmalardan oluşur.
3. Bilimsel Bilgi
Bilgi objesine, bilmek için bilmek amacıyla yönelir. Bilimsel bilgi, konusu ve yöntemi bakımından üç bilim grubuna ayrılır:
a. İdeal Bilimler
Bunlar matematik ve mantık bilimleridir. Bunlara ideal bilimler denilmesinin nedeni konularının doga dünyası olmayıp sadece düşüncede var olan ide’ler olmasıdır. Bunlar deney yöntemiyle ve tümevarımla araştırılamaz. Bu nedenle, mantık ve matematiğin uyguladığı metot tümdengelimdir.
b. Pozitif Doğa Bilimleri
Bu bilimlerin konusu doga ve doga olaylarıdır. Bu bilimler, doğal olayları birleştirerek genelleştirir. Bu da olayların sebep – sonuç ilişkisi içinde ele alınmasıyla sağlanabilir. Pozitif bilimsel bilgi, deney metodunu kullanarak doga yasasına ulaşmayı amaçlar.
Bilimsel Bilginin Özellikleri
- Belli bir yöntemi vardır. Bu, tümevarım ya da deney yöntemidir. Bu yöntem, gözlem, hipotez ve deneyim aşamalarından oluşur.
- Genelleştirilmiş bir bilgidir. Evrensel olarak kabul edilmiştir. Her zaman, her yerde geçerlidir.
- Kesindir.
- Birleştirilmiş bir bilgidir.
- Objektiftir. Olanı, olduğu gibi bildirir.
- Akıl ve mantık ilkelerine dayanır.
c. Tinsel – Tarihi Bilimler
Tarih, sanat ve edebiyat tarihleri, dilbilimi… gibi bilimler bu gruba girer. Tinsel -tarihi bilimler anlama ya da sezgi metodunu kullanırlar.
d. Felsefe Bilgisi
Diğer bilimler varlıkları parçalayıp, kendileriyle ilgili parçayı konu edinirler. Felsefe ise, evren ya da varlığı parçalayarak değil, bir bütün olarak ele alır ve kavrar. Felsefe, evren ve varlık hakkında tümel bir açıklamaya yönelir. Bu nedenle, felsefi düşünüş, birleştirici ve bütünleştirici bir bilgi ve düşünüştür.
Fizik, fiziksel varlığı; biyoloji, organik varlığı; tarih, tarihsel varlığı ele alır. Felsefe ise “Varlık genellikle nedir?” sorusuna cevap arar. Bunu yaparken de diğer bilimlerin sonuçlarından yararlanır. Felsefe, bir düşünce sistemi meydana getirir. Bu sistem; evreni, varlığı, tümüyle açıklamaya çalışan, birleştirilmiş ve tutarlı bir varlık görüşünden oluşur.
4. Teknik Bilgisi
Teknik; doğal nesneleri bir kültür varlığına, yaşamımızda kullandığımız araç ve gereçlere dönüştürmedir. Tekniğin amacı, insan yaşamında kolaylık ve rahatlık sağlamaktır. Tekniği doğuran, pozitif doğa bilimleridir, ama teknik de bilimsel çalışmaların gelişmesine büyük katkıda bulunmuştur. Bu nedenle, bilim ve teknoloji bir denge içinde birbirini tamamlar.
5. Sanat Bilgisi
Sanat bilgisi, yaratıcı hayal gücünün ürünü olan, kendine özgü bir etkinliktir. Sanatçı, nesneleri anlar, kavrar ve onları kendi yorumundan geçirerek türlü araçlarla ifade eder. Sanat bilgisi, özneldir. Bu bilgide kişisellik esastır.
