Birbiriyle İlişkili Kelimeler nelerdir? Sesteşlik (eşseslilik), anlamdaşlık (eşanlamlılık), yakın anlamlılık ve karşıt anlamlılık (zıt anlamlılık) nedir, örnekler.
BİRBİRLERİYLE İLİŞKİLİ SÖZCÜKLER
Bu tür sözcükler arasında hem ses, hem de anlam açısından değişik ilişkiler vardır. Dilimizde eşanlamlı ve eşsesli sözcüklerin sayısının artmasında yabancı dillerden alınmış sözcükler etkili olmuştur.
1- SESTEŞLİK (EŞSESLİLİK)
Yazılışları ve söylenişleri aynı, anlamları ve bazen türleri de farklı olan sözcüklere ya da bu sözcükler arasındaki ilişkiye sesteşlik denir.
ÖRNEKLER:
1) Yüzümü yıkadım, (organ)
2) Yüze kadar say. (sayı)
3) Nehirde yüzdük, (yüzmek eylemi)
1) Elini ver. (El, organ)
2) El ne karışır? (El, yabancı)
1) Toprağı kaz. (kazmak fiilinden emir)
2) Kazı kümese al. (kaz, isim)
1) Belim ağrıyor. (bel, organ)
2) Al tavandan belleri, (bel, toprağı kazmak için araç)
1) Mevsim yaz. (mevsim adı)
2) Tahtayı yaz. (yazma fiilenden emir)
Not: Sesteşlilikle, çokanlamlılık karıştırılmamalıdır. Çokanlamlı sözcüklerde birden çok anlam söz konusudur.
ÖRNEKLER:
“Karnım aç” cümlesindeki “aç” sözcüğü ile Kapıyı aç” cümlesindeki “açmak” sözcüğü arasında yazılış ve okunuş bakımından birlik, ancak tür ve anlam bakımından farklılık olduğu için sesteşlik özelliği vardır.
“Çocuk ata bindi” cümlesindeki “binmek” sözcüğü “yüksek bir şeyin veya hayvanın üstüne çıkıp ayaklarını sallandırarak oturmak anlamında” kullanılarak temel anlamı kazanmıştır.
“İş inada bindi” cümlesinde de “bindi” sözcüğü “işin istenilmeyen veya beklenilmeyen bir biçim alması” anlamıyla yan anlam kazanmıştır.
Yukarıdaki “binmek” sözcüğünün temel ve yan anlamında kullanılması çok anlamlılıktır.
Görüldüğü gibi sesteşlilik ve çok anlamlılık farklı şekillerdir.
2. ANLAMDAŞLIK (EŞ ANLAMLILIK)
Yazılış ve okunuşları farklı, anlamlan aynı olan sözcüklere eşanlamlı sözcükler denir. Türkçe sözcükler arasında eşanlamlılıktan çok yakın anlamlılık vardır.
Bütün dillerin temelinde bir sözcük-bir kavram ilkesi temel olmasına karşılık, yabancı dillerin etkisi ile dilimizde birçok eşanlamlı sözcük vardır.
Bazı eşanlamlı sözcükler aşağıda gösterilmiştir.
Türkçe | Yabancı |
düş | rüya |
okul | mektep |
yürek | kalp |
sözcük | kelime |
erdem | fazilet |
başkent | başşehir |
görev | vazife |
ak | beyaz |
dışalım | ithalat |
dışsatım | ihracat |
ayrım | fark |
birey | fert |
düşünce | fikir |
gorunuş | manzara |
güven | itimat |
istek | arzu |
yansız | tarafsız |
yanılgı | hata |
bellek | zihin |
..
3- YAKIN ANLAMLILIK
Türkçede eş anlamlı sözcükler yoktur. Ancak dilimizde yakın anlamlı sözcükler vardır. Yakın anlamlı sözcüklerin aynı cümlede birbirinin yerine kullanılması sırasında aralarında anlam ayırtıları olduğunu görürüz. Adından da anlaşılacağı gibi bu sözcükler birbirine yakın anlamlı sözcüklerdir.
ÖRNEKLER: | |
göndermek | yollamak |
bezmek | bıkmak |
çevirmek | döndürmek |
dilemek | istemek |
darılmak | küsmek |
.
4- KARŞIT ANLAMLILIK
Sözcüklerin anlam bakımından birbirine aykırı düşmeleridir. Bu tür sözcüklere çelişen sözcükler de denir. Bu tür sözcüklerin önemli bir özelliği birini kullanınca karşıtını çağrıştırır.
Dilimizde en çok kullanılan kimi karşıt sözcükler aşağıda gösterilmiştir.
Sözcük | Karşıt anlamı | Sözcük | Karşıt anlamı |
aşağı | yukan | ileri | geri |
siyah | beyaz | dar | geniş |
büyük | küçük | güzel | çirkin |
aşk | nefret | gelmek | gitmek |
atak | çekingen | artı | eksi |
başlangıç | sonuç | doğu | baü |
büyük | küçük | çelişik | uyumlu |
çözmek | düğümlemek | çürük | sağlam |
dolu | boş | dost | düşman |
düş | gerçek | fena | iyi |
genç | yaşlı | hasta | sağlıklı |
hayal | gerçek | kâr | zarar |
az | çok | maddi | manevi |
özgün | sıradan | övgü | yergi |
parlak | mat | rahat | sıkıntılı |
.
UYARILAR:
1) Sözcükler arasında anlamca karşıtlık olması için aynı anlam çerçevesinde kullanılması gerekir.
“Allah kimseye evlat acısı vermesin.” cümlesinde “acı” sözcüğünün karşıtı “tatlı” sözcüğü olamaz.
“Pazardan acı biber, tatlı üzüm aldım” cümlesinde karşıt anlamlılık söz konusudur.
2) Eylemlerin karşıt anlamlısını belirtirken, olumlu-olumsuz biçimini de düşünmek gerekir. Bir eylemin karşıt anlamlısı onun olumsuzu değil, tam karşıtı bir eylemdir.
“Ağlarken kimseler görmesin.” cümlesinde “ağlarken” sözcüğünün karşıtı “ağlamamak” değil, “gülmektir.”
3) Sözcüklerin kimilerinin de karşıtı yoktur.
Yorum yapılmamış
güzel
ben bekarım sevgili olamam
lütfen hem eş sesli hem zıt anlamlı hemde eş anlamlı sözcük gönderirmisiniz ?
hayır
hem eş sesli hem karşıt hemde zıt anlamlı kelime
yazmıyo
süperrrrrrrrrrrrrrrrr
evet mucize
çok teşekkür ederim
bişey değil
güzell
🙂
güzel fakatzıt anlam eş anlamada çümle verirmisiniz
hayır
ben bunları yazcam bide
lütfen eş ve zıt anlamlı cümle
eş ve zıt anlamlı cümle istiyorum lütfennnnnnnnnnnnnnnnnnnnn
süper ve güzel öpücüklerimi gönderiyorum
Teşekkürler