Birecik nerededir? Birecik hangi ilimize bağlıdır? Birecik ilçesinde yer alan antik tarihi eserler hangileridir? İlçenin özellikleri nelerdir?
Birecik (Kaynak : wikipedia.org)
Birecik; Şanlıurfa ili’ne bağlı ilçe ve merkezidir. İlin güneybatısında; kuzeyden Halfeti ve Bozova, doğudan Suruç, batıdan Gaziantep’in Nizip ilçeleri, güneyden Suriye topraklarıyla çevrilidir.
İlçe toprakları dalgalı düzlükler, ovalar ve fazla yüksek olmayan dağlarla kaplıdır: Doğuda Arat ve Baharat, güneydoğuda Beko Dağı, kuzeybatıda Kalazan Dağı, güneydoğuda Karadağ (576 m) yükselir. Yükselti güneyden kuzeye doğru artar. Fırat Irmağı, Gaziantep ile sınır oluşturur. Yazlar çok sıcak ve kurak, kışlar ılıman geçer. Yıllık ortalama sıcaklık 17-18°C, yağış tutarı 360-370 mm’dir. Doğal bitki örtüsüne bozkır bitkileri egemendir. Ekonomi, tarım ve hayvancılığa dayanır. Fırat vadisi ve ırmağı tarım için elverişli ortam yaratır. Yetiştirilen ürünlerin başlıcaları buğday, arpa, darı, mercimek, burçak, pamuk, pamuk tohumu, susam; meyvelerden üzüm, ceviz, zeytin ve antepfıstığıdır. Koyun, keçi ve sığır beslenir. Geleneksel el dokumacılığı yapılır. Tarıma dayalı ticaret yaşamı canlıdır. Irak ve Suriye’ ye geçen transit araçlar, ilçe ekonomisine canlılık getirir. Çevre ağaçlandırmalarında kullanılacak fidanları yetiştiren bir orman fidanlığı vardır. İlçe, soyu tükenmek üzere olan dünyaca ünlü kelaynak kuşlarının göç alanları üzerindedir, ancak bu göçmen kuşlar zamanla kümes hayvanları haline dönüşünce ilçe merkezi yakınında düzenlenmiş özel bir alanda bu kuşlar bir yandan üretilmeye çalışılırken bir yandan da soyları koruma altına alınmıştır.
İlçenin en önemli tarihsel eseri, Asur döneminde yapılmış, yüksekliği yer yer 30-40 m’ye varan 12 burçlu ünlü kalesidir. Fırat Irmağı kıyısında, Gaziantep-Şanlıurfa Karayolu üzerinde, deniz düzeyinden 450 m yükseltide kurulu olan ilçe merkezi, il merkezine 78 km uzaklıktadır.
Arkeoloji
Birecik Barajı Mezarlığı, Birecik yakınlarında Erken Tunç Çağı mezarlığıdır. M.Ö. üçüncü binyılın başlarında yaklaşık 500 yıl boyunca yaygın olarak kullanıldı. Burada 1997 ve 1998 yıllarında 300’den fazla mezar kazılmıştır. Alan GAP projesi kapsamında Birecik Barajı’nın yapımı sırasında ortaya çıkarılmıştır.
Mezarlık MÖ 3100-2600 yılları arasında kullanılmıştır.
Antik Kent
1911 Britannica Ansiklopedisi, Birecik’i Fırat kıyısındaki antik Apamea veya banliyösü Seleucia ile tanımladı ve onu bir gemi köprüsüyle bağlı olduğu Zeugma’nın aksine tanımladı. Aynı zamanda, “Buranın Seleukos öncesi bir varlığa sahip olduğunu, Roma egemenliği altında yeniden canlandırılan bir isim olan Birtha olarak göründüğünü” de sözlerine ekledi. Daha sonraki keşifler, Apamea ve onun Zeugması ile özdeşleşmenin ( zeugma kelimesi geçiş anlamına geldiğini ve bir duba köprüsünün bir nehri geçtiği bir noktada bir kavşağa atıfta bulunduğunu) göstermiştir.
Yunanlılar bir aşamada şimdiki Birecik’e Makedonópolis adını verdiler. Birinci İznik Konsili ve Kalkedon Konsili’nde piskoposlar tarafından temsil edilen kent, Latince ve Yunanca kayıtlarda bu adla anılır, ancak Süryanice metinlerde Birtha olarak geçer.
