Bisiklet Sporunun Doğuşu, Tarihsel Gelişimi (Tarihçesi)

0
Advertisement

Dünyada ve Türkiye’de bisiklet sporunun doğuşu, tarihi gelişimi, özellikleri. Bisiklet sporunun tarihçesi hakkında bilgi.

Bisiklet Sporunun Tarihçesi

DÜNYADA BİSİKLET

İlk bisiklet patenti 1645 yılında Fransız Jean Theson’a, iki kişinin oturarak hareket ettirdiği dört tekerlekli küçük bir alet yaptığı için verildi. 1690 yılında Fransız asilzade Sivrao Kontu tarafından, iki tahta tekerleği olan ve “Celenfer” adı verilen pedalsız bir bisiklet yapıldı. Daha sonra tahta tekerleklerin yerle temas eden yüzleri demir çemberle kaplandı; fakat bu durum süspansiyon sağlamadığı için hızın azalmasına yol açtı. İskoç Kirk Patrick McMillan’ın 1839 yılında pedalı bulmasıyla bisiklet bugünkü görünümüne kavuşmaya başladı.

bisiklet-tarihi-1

1868’de ise tekerleklerin sert lâstikle kaplanıp demirin çıkartılması sayesinde sürat arttı. Deneme niteliğinde ilk bisiklet yarışı, 1868’de Saint Cloud’da yapıldı. Bu yarışı İngiliz James Moore kazandı. Günden güne gelişme gösteren bisiklete bağlananların sayısı çoğaldı ve 1881’de “Fransız Bisiklet Federasyonu” kuruldu. Daha sonra zincirli aktarma sistemi ve havalı lâstiğin bulunmasıyla bisiklet bugünkü şeklini aldı. Çağdaş koşullara uygun ilk mukavemet yarışı 1890 yılında Fransa’da yapıldı. 1891 ‘de ise uzun etaplı turların ilk örneğini oluşturan Bodeaux-Paris Yarışı, onu takiben Paris-Brest-Paris Yarışı düzenlendi. 1903 yılında düzenlenen ve uluslar arası bisiklet yarışmalarının en büyüğü olan Fransa Bisiklet Turu’nun Henri Desgrange ve L’auto dergisi tarafından gerçekleştirilmesi bisiklet sporu için önemli bir atılım oldu. 19. yy.ın başlarından itibaren bisiklet, önemli bir ulaşım aracı olması yanında tüm dünyada spor amacıyla da kullanılmaya ve üretilmeye başlandı.

ABD’de 1878’lerde başlayan bisiklet yarışlarının yaygınlaşması sonucu 1921’de Amerikan Amatör Bisiklet Birliği kuruldu ve bu birlik ABD’deki amatör yarışların yönetimini üstlendi.

20. yy.ın ortalarına doğru ABD ve İngiltere’de otomobillerin yaygınlaşması nedeniyle bisiklet yarışlarında gerileme görülmeye başlandı, fakat zamanla ilgi tekrar arttı. Amatör bisiklet yol yarışları 1896’dan, pist yarışları 1900’den itibaren olimpiyat yarışları arasında yer aldı. Ayrıca her yıl, bisiklet yarışlarının her dalında ulusal ve dünya şampiyonlukları yarışmaları yapılmaktadır. Bu şampiyonaların en önemlisi ve en zorlusu, 21 etap üzerinden 2474 millik parkurda düzenlenen Fransa Bisiklet Turu’dur.

1900 yılında kurulan FIAC’ın (Federation International Amateur de Cyclisme; Uluslar Arası Amatör Bisiklet Federasyonu), 1993 yılında yapılan kongrede kendini fesh etmesiyle Uluslar Arası Bisiklet Federasyonu (UCI) bu sporun tek kuruluşu hâline geldi. Böylece uluslar arası yarışları düzenlemek, kategorileri saptamak ve dünya şampiyonalarının yerini ve zamanını belirlemekte yetkili tek kurum UCI oldu. Günümüzde, bisiklete binmenin sağlığa yararlı olduğu görüşünün gelişmesi ile özellikle Avrupa’da uluslar arası nitelikte pek çok bisiklet turları düzenlenmektedir. Bisiklet sporu ile ilgilenenlerin sayısının artmasıyla birçok ülkenin kent caddeleri, ulusal parkları ve belediye parklarında bisiklet yolları ayrılmaktadır.

Advertisement

bisiklet-tarihi

TÜRKİYE’DE BİSİKLET

Osmanlılar dönemindeki ilk bisiklet yarışları Selanik’te yapılmıştır. Bu yarışlardan iyi gelir sağlandığını gören özel girişimciler ile bisiklet ithalâtı işiyle uğraşan Leon Efendi ve ortağı Papazyan, 1910, 1912 yılları arasında ilk bisiklet yarışlarını düzenlemişlerdir. Daha sonra yasaklanan bu yarışlar, II. Meşrutiyet’in ilânından sonra tekrar canlanmıştır. Bunda Fenerbahçe Kulübü’nün bu spora ağırlık vermesinin rolü büyüktür, ilk yol yarışları Fenerbahçe, Maslak ve Bakırköy’de, pist yarışları ise eski Fenerbahçe Stadı’nda yapılmıştır. Fuat Hüsnü (Kayacan), Naili Seden, Hamit Zeki, Ali ve Muvaffak Beyler de bu ilk yarışların yıldızları olmuşlardır.

1923’te idman Cemiyetleri ittifakı’nın kurulmasından sonra oluşturulan ve aynı yıl FIAC üyeliğine kabul edilen Bisiklet Federasyonu, bisiklet sporunun tüm ülke çapında gelişmesinde önemli rol oynamıştır. Bisiklet Federasyonunun ilk başkanı, bu sporunun öncülerinden Muvaffak Bey (Menemencioğlu)’dir. Cambaz Fahri, Cavit Cav ve Raif Bey bisiklette ilk Türk milli takımını oluşturmuş ve 1924 Olimpiyat Oyunları’na hazırlanmışlardır. Ancak dönemsel koşullar nedeniyle bisiklet bulunamadığı için Türk milli takımı bu olimpiyatlara katılamamıştır.

Bisikletteki ilk milli karşılaşma, 1927’de Taksim Stadı pistinde Bulgaristan ile yapılmıştır.

Daha sonra Türk milli takımı 1928 Amsterdam Olimpiyatları’na katılmıştır. Bu olimpiyatlar sonrası “Ege Turu” adıyla düzenlenen yarışma, Türkiye’nin ilk uzun etaplı turudur. 1938’de İstanbul-Edirne-İstanbul Etabı düzenlenmiş, bu etap 1939, 1941 ve 1942’de tekrarlanmıştır. 1940 yılında ilk kez düzenlenen Balkan Bisiklet Şampiyonası’nda pist yarışında Kirkor Cambaz ve Orhan Suda’dan oluşan Türk takımı, takım takip yarışında iki gümüş madalya kazanmıştır.

Cumhuriyet'in ilanından sonra Samsun'da düzenlenen 300 m sürat yarışı galibi Selahattin Bey

Cumhuriyet’in ilanından sonra Samsun’da düzenlenen 300 m sürat yarışı galibi Selahattin Bey

1941’de başlatılan Ankara-İzmir Turu da klâsik yarışlardandır. İlk velodrom 1949’da Konya’da yapılmıştır. 1953 yılında düzenlenen Uluslar Arası İstanbul-Ankara Bisiklet Yarışı ile bisiklet sporunda yeniden canlanma görülmüştür. 1963 yılında etaplar hâlinde düzenlenen Marmara Bisiklet Turu, daha sonra uluslar arası nitelik kazanarak “Cumhurbaşkanlığı Türkiye Bisiklet Turu” adını almıştır. Bu tur dünyanın sayılı turlarından biridir. Türkiye bu turda A takımının dışında, B ve ümit milli takımlarıyla da temsil edilir. Bisiklet sporu ihtisas kulüplerinin kurulmasından sonra daha da canlanmıştır. 1966 yılında düzenlenen Almanya Turu’nda Rıfat Çalışkan’ın kazandığı etap birinciliğini, 1971 yılında İzmir’de düzenlenen Akdeniz Oyunları’nın mukavemet bölümünde, Türk takımının üçüncülüğü kazanması izlemiştir.

1967 yılında pist yarışmaları için Balıkesir ve Konya’da velodromlar inşa edilmiştir.

Türkiye’deki ilk bisiklet kulübü 1968 yılında kurulan “İstanbul Bisiklet İhtisas Kulübüdür. 1969 yılında Dr. Fevzi Aksoy’un başkanlığında kurulan Bakırköy Bisiklet İhtisas Kulübü (BİK), 1973’te önce 19 Mayıs Mağazaları, sonra Meriç Tekstil Kulübü olarak faaliyetlerini 1977 yılına dek sürdürmüştür. BİK, 1970’li yıllarda Türkiye’de bisiklet sporundaki atılım ve canlanmanın öncüsü olmuş ve yeni bir ekol getirmiştir. Ali Hüryılmaz’ın öncülüğünü yaptığı bu ekol; kondisyon, bisiklet ve disiplin kavramlarını temel almış ve buradan yetişen sporcular uzun yıllar milli takımın değişmez elemanları olmuştur.

Advertisement

İstanbul’da düzenlenen Balkan Bisiklet Şampiyonası’nda yol yarışını Erol Küçükbakırcı kazanmıştır. 1980 yılında Uluslar Arası Atatürk Bisiklet Yarışında Hasan Can birinci gelmiş, Romanya’da yapılan Balkan Şampiyonası’nda ise İbrahim Pekcan gümüş madalya elde etmiştir.

1991’de Bisiklet Federasyonu tarafından “Dağ Bisikleti Yarışması” düzenlenmiş, aynı yıl Rodos’ta yapılan Balkan Şampiyonası’nda genç milli takım 3. olmuştur.

1994 yılında bisiklet branşı olan kulüp sayısı 26’ya yükselmiş, antrenör ve hakem sayıları ile bisiklet orantısı paralelinde sporcu sayısında da artış gözlenmiştir. 1995’te artık popüler bir spor olan motosiklet branşı, Bisiklet Federasyonundan ayrılarak Otomobil Sporları Federasyonu’na bağlanmıştır. Aynı yıl federasyonun İsmi Bisiklet ve Triatlon Federasyonu olarak değiştirilmiştir.

2004 Şubatında, Uluslar Arası Bisiklet Birliği ve Türkiye Bisiklet Federasyonu iş birliği ile Antalya’da “1. Uluslar Arası Türk Rivierası Bisiklet Turu” düzenleneceği, dünyaca ünlü bisikletçilerin bu tura katılacağı duyurulmuştu. Ancak etapların zamanında hazırlanmaması nedeniyle organizasyon son anda iptal edildi ve Türkiye bir fırsat kaçırmış oldu.


Leave A Reply