1. Mesut Kimdir? Anadolu Selçuklu Hükümdarının Hayatı ve Dönemi

0
Advertisement

1. Mesut Kimdir ve ne yapmıştır? Anadolu Selçuklu hükümdarlarından I. Mesut’un hayatı ve dönemi önemli olaylar ile ilgili olarak bilgiler.

1 mesud

I. MESUT, Anadolu Selçuklu sultanı (? 1098 – Konya 1156). I. Kılıç Arslan’ın oğludur. Babasının savaş meydanında ölümü üzerine tahta çıkarılan küçük kardeşi Şehinşah’ın hükümdarlığını tanımadı, Konya’ya yürüyüşe geçti. Bunun üzerine Şehinşah, Bizans İmparatoru I. Aleksios ile anlaşma gereğini duydu. 1116’da büyük bir kuvvetle Konya’ya yürüyen I. Mesut, birçok emirin askerleriyle kendi yanına geçmesi gibi umulmadık bir gelişme sonucu kardeşi Şehinşah’ı yendi. Kılıç Arslan’ın öteki oğlu olduğu sanılan Melik Arap ile de 1126’da karşı karşıya geldi. Bizans ile dayanışma kurarak kardeşini yenmeyi başardı, topraklarını genişletme fırsatı buldu.

Mehmet Bey’in 1142’de ölümünden sonra Danişmentliler arasındaki karışıklıklardan yararlanarak harekete geçti ve Yağlıbasan’ı ağır bir yenilgiye uğrattı, Ankara, Çankırı, Kastamonu ve çevresini ele geçirerek Anadolu’yu birleştirme ve bir yönetim altında toplama politikası izledi. Elbistan’ı alarak oğlu veliaht Kılıç Arslan’ın yönetimine bıraktı. Kılıç Arslan babasının harekâtına koşut olarak Haçlıların elindeki Göksün ve Maraş bölgelerine akınlar düzenledi. Bizans İmparatoru I. Manuel, Türkleri Anadolu’dan atmak amacıyla 1147’de sefere çıktı. Hedefi doğrudan Konya idi. Bölgeyi savunan Selçuklu Tümenlerini bozdu ve Akşehir’i ateşe verdi.

I. Mesut doğuda bulunuyordu. Durumu öğrenince hızla döndü. Konya’yı kuşatmış olan Bizans Ordusu’nu baskınlar düzenleyerek, pusular kurarak yıprattı. Dağılan birlikler İstanbul’a kaçmaya çalışırken yol boyunca Türkmen çeteleri tarafından yok edildiler. Kutsal Roma-Germen İmparatoru III. Konrad komutasında ilerleyen İkinci Haçlı Ordusu, I. Mesut kuvvetleri tarafından Ceyhun yakınlarında karşılanarak büyük bir yenilgiye uğratıldı (Ekim 1147). Başka bir Haçlı Ordusu’nun başında bulunan Fransa Kralı St. Louis, Efes-Denizli-Antalya çizgisinden güneye inmek istedi. Yalvaç’ taki savaşta büyük kayıp verdikten sonra Antalya yoluyla Suriye’ye geçebildi. 1147 Zaferi, I. Mesut için yükselmenin ilk belirtileri oldu. Bundan sonra salt askeri açıdan değil, refah ve uygarlık açısından da hızlı bir gelişme dönemi başladı.

1149’da Maraş ve Göksün yörelerini ellerinde bulunduran Haçlılar’ı yenilgiye uğrattı. Maraş, Göksün, Antep, Deluk gibi önemli merkezleri aldı. Danişmed beyi Yağbasan’ı kendine bağladı. 1155’te oğlu II. Kılıç Aslan’ı kendi eliyle Konya’da tahta oturttu. Öteki oğullarına da melik unvanı ve bölge valilikleri verdikten kısa bir süre sonra öldü. I. Mesut, kırk yıl süren hükümdarlığında, Anadolu’ nun siyasal durumunu yeniden Türkler lehine çevirerek Selçukluların üstünlüğünü kurmayı başardı.

Advertisement

Sultan I. İzzeddin Mesud Döneminin Genel Özellikleri

Türkiye Selçuklularının Sultan I. Kılıç Arslan’ın ölümü sonrasında yaşadığı kısa fetret dönemi en çok Danişmentlilerin işine yaramıştır. Ağabeyi Şehinşah’ın altı yıllık saltanatını damadı olduğu Danişmendli Emir Gaziden aldığı destekle bitiren Sultan Mesud bu sebeple iktidarının ilk yıllarında ona bağımlı kalmıştır. Ancak zaman içinde muhataplarına karşı önce dengeyi sonrasında da üstünlük sağlamayı bilmiştir.

Söz konusu dönemde Bizans’a karşı verilen mücadelelerin dışında II. Haçlı Seferi ordularının Anadolu geçişi sırasında yıpratılması da, Ortadoğu’daki Müslümanlar için büyük bir şans olmuştur. Yine Konya’da yapımı Alâeddin Keykubad devrinde tamamlanacak caminin inşasına Sultan Mesud zamanında başlanmıştır.

Sultan Mesud devrinde Anadolu yoğun Türkmen göç ve yerleşimleri sonrasında artık Türkiye diye adlandırılmaya başlanmıştır. Bunu ilk olarak dile getiren kişi ise Fransa Kralı’nın kişisel rahibi olarak II. Haçlı Seferine katılan Odo of Deuil’dir.

Sultan I. İzzeddîn Mesud Döneminin Önemli Siyasî Olayları

1116 senesinde iktidara gelen Sultan Mesud gönderdiği birliklerle 1118’de Bizans’a ait Denizli ve çevresini zapt etti. Ancak imparator loannes Komnenos buna mukabelede bulunarak adı geçen yerleri geri aldığı gibi hâkimiyetini Uluborlu ve Antalya’ya kadar genişletti (1119-1121). Sultan 1124 yılının sonlarında kayınpederi Emir Gazi’nin Malatya’yı zapt ettiği sefere katıldı. Sonrasında kardeşi Arab’ın çıkardığı isyan ile meşgul oldu ve yine Emir Gazi’nin yardımıyla iki senelik bir mücadelenin sonrasında onu mağlup etmeyi başardı (1126-1127).

1134de Emir Gazi’nin ölümünden sonra onun yerini alan Melik Muhammed’e karşı bir ara Bizans ile ittifak yaptı ise de sonrasında onunla anlaştı. Bizans imparatoru loannes’in 1137-1138 yılları arasında gerçekleştiği Kilikya ve Kuzey Suriye Seferi’nden onun topraklarına saldırmak konusunda faydalandı. 1142de Melik Muhammed’in ölümü neticesinde Danişmendliler arasında çıkan taht kavgalarından istifade ederek saltanatının başlarında onlara kaptırdığı üstünlüğü geri aldı. 1144de Elbistan ve çevresini ele geçirerek burayı oğlu Kılıç Arslan’ın idaresine bıraktı. 1147 yılında Anadolu’ya giren II. Haçlı Seferi ordularına karşı büyük başarılar kazandı. Alman kuvvetlerini Ekim ayında Dorylaeum’da ağır bir mağlubiyete uğrattığı gibi bir sonraki yılın hemen başında Bizans toprakları üzerinden güneye inmeye çalışan Fransız ordusuna da ciddi kayıplar verdirdi.

iktidarının sonlarına doğru Danişmendlileri tamamen kendisine bağlayan Sultan 1152de Malatya’yı ele geçirmek istedi ise de başarılı olamadı. 1153 ve 1154 yıllarına çıkılan Kilikya Seferleri de neticesiz kaldı. 1155’de hastalandı ve oğlu II. Kılıç Arslan’ı bizzat tahta çıkardıktan kısa süre sonra vefat etti.

Advertisement


Leave A Reply