Biyoloji nedir, ne işe yarar, biyolojinin alt dalları, bölümleri nelerdir? Biyolojinin bölümlerinin inceleme alanları, konuları hakkında bilgi.
Biyoloji
Biyoloji; canlı varlıklarla ilgili bütün bilgileri kucaklayan geniş bir bilimdir. Eski Yunanca bios (hayat) ile logos (bilgi) sözlerinden meydana gelen «biyoloji» kelimesi «canlılar bilimi» demektir.
Kaynak: pixabay.com
Bugün yeryüzünde en az 2.000.000 çeşit canlı yaşamaktadır. Bunların akıl almayacak kadar birbirine zıt tarafları bulunduğu gibi, birçok ortak tarafları da vardır. İnsandan solucana, denizanasına; çınardan yosunlara varıncaya kadarı canlı varlıkları ilgilendiren bütün konular biyolojinin çerçevesine girer.
Biyoloji o derece geniş bir bilim koludur ki bir bilim adamı onu bütün çerçevesiyle kavrayamaz. Bu bakımdan, biyoloji İncelediği konuları birçok sınıflara ayrılır. Canlı varlıkların özelliklerine göre yapılan sınıflama biyolojiyi üç büyük bilim dalına bölmüştür. Bunlardan zooloji hayvanlarla, botanik bitkilerle, bakteriyoloji de bakterilerle ilgili bilim dallarıdır.
Biyolojinin Alt Dalları
Canlılar alemi, insanı hayrete düşürecek bir çeşitlilik gösterir. Karada, denizde ve tatlı sularda yaşamaya uyum göstermiş milyonlarca “tür” bilinmektedir.
Bunların her biri farklı özelliklere sahip hayvanlar ve bitkilerdir. Bu kadar geniş canlılar alemini bir insanın tek başına incelemesi, her canlıdaki bütün biyolojik olayları gözlemesi ve ayrıntılarına kadar açıklayabilmesi mümkün değildir. Hatta, canlılar hakkındaki mevcut bilgilerimizi, bütünüyle bir kitap içinde toplamak bile imkansızdır. Bugün dünyanın her tarafında, binlerce biyolog çalışmakta ve araştırıcıların 15 günlük zaman aralıklarında yaptıkları yayınlar ciltlerle kitabı doldurmaktadır. Günümüzde biyolojiye bağlı bir çok alt bilim dalı bilinmekte ve biyologların çoğu, bu dallarda uzmanlaşmış bulunmaktadırlar. Yayınların aşırı derecede çokluğu sebebiyle, her araştırıcı ancak ilgilendiği sahadaki yayınları takip edebilmektedir.
Bilim ve teknolojinin gelişmesiyle, biyolojide yeni bazı ihtisas alanları doğmuştur. Mesela zamanımızdan kırk yıl öncesine kadar bir “uzay biyolojisi”nden bahsedilemezdi. Fakat şimdi uzay çalışmalarının bir sonucu olarak, böyle bir biyoloji dalı doğmuştur.
Her ihtisas sahasının kendine has bir metodu ve bir dili olduğunu sizler de bilirsiniz. Bunu en güzel şekilde kitabınızın çeşitli bölümlerinde bizzat kendiniz göreceksiniz.
Biyolojinin çok çeşitli alt dallara ayrılmasında canlıların çeşitliliği ve biyolojik olayların karmaşıklığı etkili olmaktadır.
Biyoloji, “zooloji” ve “botanik” olmak üzere başlıca iki alt bilim dalma ayrılmaktadır.
Zooloji hayvanlar âlemini, botanik ise bitkiler âlemini inceler.
Yeryüzünde yaklaşık 1-1,5 milyon canlı türü bilinmektedir. Bunlar içinde belli bazı hayvan grupları, zoolojinin özel bir dalını oluşturur. Mesela zoolojinin içinde protozooloji tek hücreli hayyanları, entomoloji böcekleri, ihtiyoloii balıkları, ornitoloji kuşları, mammaloji memeli hayvanları inceler. Bu listeyi hayvan gruplarına göre daha da uzatmak mümkündür.
Kaynak: pixabay.com
Biyolojinin diğer alt bilim dallarının başlıcalarını ve ilgilendikleri konuları kısaca şöyle özetleyebiliriz:
MOLOKÜLER BİYOLOJİ:
Canlıların yapısını moleküler seviyede inceler. Mikroskopla veya gözle görülebilen yapıların hangi moleküllerden oluştuğu, bunların nasıl tertip edildikleri özellikle “gen” yapısının açıklanması moleküler biyolojinin önemli konuları arasındadır.
BİYOKİMYA:
Canlıların kimyasal yapısını inceleyen bilimdir. Bilhassa hücre ve dokuların içindeki kimyasal bileşiklerin nerelerde yerleştiğini gösterir. Bazı haftalıkların teşhisinde kan, idrar ve hormon tahlili gibi konuları içine alan uygulama sahası vardır.
SİTOLOJİ (Hücre Biyolojisi):
Kısaca “hücre bilimi” demektir. Çok hücreli canlıların temel birim yapısı olan ve bütün hayat olaylarının meydana geldiği hücreleri inceleyen bir bilimdir.
Hücrenin yapısı, enerji üretimi ve tüketimi, bölünme, hücre haberleşmesi, protein sentezi kanser ve buna benzer birçok konu, sitoloiinin araştırma sahasına girmektedir. Hücrenin tanınmasını sağlayarak canlılar dünyasının problemlerini daha iyi anlamamıza yardımcı olur.
HİSTOLOJİ (Doku Bilimi):
Çok hücreli canlılardaki dokuların neler oldukları, vücudun nerelerinde bulundukları, hangi organların yapısına katıldıkları ve görevleriyle ilgilenir, buna “mikroskobik anatomi” de denilmektedir.
ANATOMİ ve MORFOLOJİ:
Canlıların seklini, hangi organlardan oluştuğunu, bu organların birbirleriyle ilişkilerini ve komşuluklarını inceleyen bir bilim, dalıdır. Anatomi, biyoloji tarihinde en eski bilim dallarından biri olup, artık histoloji ve sitoloji ile desteklenmektedir.
FİZYOLOJİ (Fonksiyon Bilimi):
Organizmadaki organ ve dokuların görevlerini, fizik ve kimya kanunlarına dayanarak açıklayan bilimdir. Canlı vücudundaki her yapının bir görevi olduğu için, anatomi, histoloji ve sitoloji bilmeden fizyolojik olayları açıklamak mümkün değildir.
EMBRİYOLOJİ:
Organizmanın gelişme devrelerini inceler, özellikle döllenmiş yumurta (= zigot) dan itibaren meydana gelen gelişme ve farklılaşmaları ele alır. “Hücre farklılaşması” gibi çok esrarlı konular, embriyolojinin sahası içindedir.
Kaynak: pixabay.com
GENETİK:
Canlılardaki özelliklerin veya kalıtsal karakterlerin nesillere nasıl geçtiğini ve bunun hangi kanunlara bağlı olduğunu araştırır. Ayrıca “gen”in yapısı, görevi, genlerde meydana gelen değişmelerin canlıya nasıl yansıdığı üzerinde durur. Son yıllarda genetik bilimi, genetik mühendisliği gibi insanlık tarihinde çığır açacak yeni bir bilim dalını doğurmuştur.
TAKSONOMİ (=sistematik):
Canlıları benzerlik ve farklılıklarına göre sınıflandıran bilimdir. Tabiattaki çeşitliliği gözlerimiz önüne serer ve çevremizdeki canlılara daha dikkatli bakmamızı sağlar.
EKOLOJİ:
Organizmaların birbirleri ve içinde yaşadıkları çevre ile olan ilişkilerini inceleyen bilim dalıdır. Canlı ve cansız çevrede meydana gelen olumsuz değişmelerin insanlık alemi için doğurduğu etkileri inceleyerek,geleceğimizle alakalı değerli bilgiler verir. Günümüzdeki ekolojik problemler bu bilim dalının önemini artırmıştır.
Şüphesiz, biyolojiye bağlı bilim dalları burada bahsedilenlerden ibaret değildir. Her bilim dalının kendi içinde ve yeniden daha küçük ihtisas alanlarına ayrıldığı da görülmektedir. Mesela fizyolojiyi ele alalım: Fizyoloji temel hayat olaylarını inceleyen, başka bir anlamda canlıdaki yapıların fonksiyonlarını açıklayan bir bilim dalıdır. Bu bilim dalı; hücre fizyolojisi, böcek fizyolojisi, memeliler fizyolojisi, bitki fizyolojisi ve insan fizyolojisi gibi çok sayıda ihtisas konularına ayrılabilmektedir. Biyolojideki diğer bilim dalları için de durum aynıdır.
