Boks sporundaki kurallar ve kategoriler nelerdir? Bokstaki temel vuruşlar, boks teknikleri hakkında bilgi.
Boks Kuralları ve Teknikleri
Boks karşılaşmaları “raunt” adı verilen devreler hâlinde oynanır. Amatör karşılaşmalar 2’şer dakikalık 5 raunt üzerinden oynanır ve rauntların arasında 1’er dakikalık mola sureleri vardır. Profesyonel boks şampiyonalarında ise 3’er dakikalık 15 raunt bulunur. Son zamanlarda bazı Avrupa ülkelerinde 12 raunt limiti konmuştur. Boks, uzman doktorlar gözetiminde yapılır. Görevli doktor boksörlerin durumunu tıbbi açıdan dikkatle izler ve müsabaka süresince yerinden ayrılamaz.
Boksörler dişlik, başlık ve belden aşağı vuruşlardan korunmak için koki kullanmak zorundadırlar.
Boks karşılaşmaları aynı sıklet ve kategorideki boksörler arasında yapılır. Sıklet, vücut çıplak iken kantarın gösterdiği ağırlıktır. Boksörler şampiyonanın veya turnuvanın ilk günü, sabah saat 08:00-10:00 arasında, takip eden müsabaka günlerinde de yalnız o gün maçı olanlar aynı işlem için saat 08:00-09:00 arasında tartılırlar. Tartıdan önce bütün sporcular sağlık kontrolünden geçerler. Resmi ya da özel bütün amatör boks müsabakaları yaşa göre belirlenmiş dört kategori üzerinden yapılır:
1. Minikler: (11-12), (13-14) yaş,
2. Yıldızlar: (15-16) yaşındakiler,
3. Gençler: (17-18) yaşındakiler,
4. Büyükler: (17-34) yaşındakiler.
SIKLETLER
Hafif Sinek 48 kg ve altı,
Sinek +48-51 kg,
Horoz +51-54 kg,
Tüy +54-57 kg,
Hafif +57-60 kg,
Hafif Velter +60-63,5 kg,
Velter +63,5-67 kg,
Yarı Orta +67-71 kg,
Orta +71-75 kg,
Yarı Ağır +75-81 kg,
Ağır +81-91 kg,
Süper Ağır +91.
Gençler kategorisinde yer alan bir boksör isterse büyükler kategorisindeki yarışmalara katılabilir. Fakat bu geçiş, sadece gençler ve büyükler kategorisi için geçerlidir. Boksörlerin ringe çıkabilecekleri azami yaş sınırı 34’tür.
Boks’ta başlıca hareketler; atak, savunma, karşı atak ya da yapılan karşı vuruşlardır.
Başlıca atak vuruşlar; direk, kroşe, aparkat (upper-cut) ve swing şeklindedir. Savunma ellerle, bel, omuz, vücut ve ayaklarla yapılır. Biyomekanik savunma ise boksörün savunma yaptıktan sonra yeni atak yapacak şekilde hazır olmasıdır. Savunma, rakibin vuruşlarını bloke, parat ve sağa ya da sola eğilerek eskiv yapma suretiyle savuşturma hareketlerinden oluşur. Gard ise savunmada ve hücumda tam ve rahat bir denge sağlayacak duruş şeklidir. Boksta rahat ve dengeli duruş sağlayacak, savunma ve atak yapmak için sporcuya geniş olanaklar sağlayan üç tür gard pozisyonu vardır:
Gard Pozisyonları
1. Düz Gard: Düz cephe duruşu; genellikle yeni öğrenenlerin vuruş yaparken,
2. Sol Gard: Sol kol ilerde,
3. Sağ Gard: Sağ kol ilerde tutularak yapılan gard pozisyonudur.
Boksta Temel Vuruşlar
1. Sol Direk: Vücudu hafifçe sağa sola yatırarak düz şekilde vurulur. Bu vuruşlarda baş, daima omuz ve kollar arasında, gözler rakibin yüzüne bakacak durumdadır (sağ direk de aynıdır).
2. Sol Kroşe: Sol ayağın sağ omuzun hafifçe önüne alınarak, sol omuzun ve ayağın sağa ani dönmesi ile, yani kol dirsekten 45-90 derecelik bir açıklıkta iken ayak, kalça ve omuzdan vücudun döndürülmesiyle vuruş yapılır ve geri çekilir. Ağırlık merkezi vuruş anında sol ayaktadır, sonra sağ ayağa geçer (sağ kroşe bunun tersidir).
3. Aparkat (Upper-cut): Kroşe vuruşunun aşağıdan yukarı doğru uygulanan şeklidir. Kroşe yere paralel, aparkat yukarı doğru vurulur. Aparkat, kullanma fırsatı nadir ele geçen, fakat hedefi bulduğu anda çok etkili olan bir vuruştur. Özellikle rakip hücum anında iken yapılan kontrol vuruşlarıdır. Bu tür vuruşlar, rakip atak yaptığı sırada kısa mesafede yapılır
4. Swing: Bu vuruşlar kroşelerin uzatılmış şeklidir. Devamlı hareketlerle rakibi şuursuz bir hücuma zorlamak ve hemen karşı ataklara geçmek için yapılır. Bu karşı ataklar kısa süreli, yani fentler, eskivler veya geri çekilmelerle (boşaltma) kombine olarak ve ardından yeni ataklara geçerek uygulanır. Bu durumda rakibin savunması azamî derecede dağılır ve hareketleri bilinçsiz bir hâl alır. Sonuçta rakip düşünmeye zaman bulamadan yeni bir karşı atağa maruz kalır. Bu tarz, boksörün en az yıpranmayla en çok sayıyı getirecek sonuçlar almasını sağlar.
Nizami vuruşlar, elin (yumruk) sıkılmış vaziyette mafsal kısmı ile bloke ve parat edilmeksizin gövdenin veya başın ön tarafına doğrudan doğruya yapılanlardır. Düzgün boks, faulsüz, temiz, akılcı, dürüst ve taktikli olanıdır. Boks müsabakaları, ringde bir orta, beş yan hakem ile yönetilir. Orta hakemin ilk ve en önemli görevi sporcuların sağlığını korumaktır. Kendisini müdafaa edemez duruma düşen boksörün sağlığı açısından müsabakayı durdurur ve teknik açıdan zayıf olan boksörün sert vuruşlar almasını önler. Amatör boksun profesyonel bokstan farkı da budur. Orta hakemin takdimden sonra sportmence el sıkışmak için ring ortasına gelen boksörlere, kuralları hatırlatmak için konse vermesine gerek yoktur. Orta hakem müsabaka sırasında kuralların uygulanmasını temin eder. Boks karşılaşmalarında orta hakemler, üç çeşit komut kullanırlar:
1. Break; kapanmış, tutma pozisyonunda bir adım geri çekilme.
2. Stop; müsabakayı durdurmak için verilen komut.
3. Boks; müsabakanın başlaması ya da sürmesi için verilen komut.
Elektronik cihazların kullanılmadığı boks müsabakalarında puanlama işlemi, her raunt için galip gelen boksöre 20 puan, mağluba galip olandan az puan verilmesi şeklinde yapılır. Ancak kesirli puan verilmez. Bu kurala göre her raundun değerlendirilmesi yazılır, üç raundun toplamı sonucu puanı daha fazla olan boksör galip ilân edilir. Puanlama sonucu eşitlik olursa yan hakemler tercihlerini öncelikle müsabaka sırasında daha iyi stil gösteren (tekniği iyi olan) boksöre, bunda da eşitlik varsa, iyi savunma yaparak (blok, parat, eskiv) rakibinin ataklarını boşa çıkaran boksöre kullanırlar. Puanların eşitliği durumunda ihtarı olan boksör, kesinlikle galip olarak tercih edilmez. Müsabakalarda mutlaka bir galip belirlemek zorunluluğu vardır.
Puanlamada elektronik cihazların (ES) kullanımı ile amatör boksta yepyeni bir sistem meydana gelmiştir. Bu sistemle yan hakemler kararlarında daha gerçekçi ve tarafsız olmaktadırlar. Elektronik cihazlarla amatör boksta yeni bir dönem açılmıştır.
Bu sistem boksörlerin yapmış olduğu nizami vuruşların bir saniye içerisinde en az üç yan hakemin, düğmeye basmak suretiyle bilgisayara göndermesidir. Bilgisayar ekranında bu işlem anında izlenmekte ve kimin önde olduğu görülmektedir. Bilgisayar, boksörlerin her raunt içinde yapmış olduğu nizami vuruşların toplamına göre sonucu belirlemektedir.
Boksta Sonuçlar
a. Puan (sayı) ile; müsabakanın bitiminde, rauntlar boyunca en fazla puanı toplamış olan boksör karşılaşmayı kazanır (OP).
b. Abandone ile; boksörlerden birinin kendi isteği veya antrenörü tarafından kendi adına müsabakadan çekilmeyi kabul etmesi, abandone ile yenik sayılmasına neden olur (AB).
c. Diskalifiye ile; yürürlükteki kuralların ihlâli hâlinde, orta hakem tarafından verilen üç ihtar sonucu veya doğrudan doğruya, her iki boksör veya biri diskalifiye edilebilir (ISQ).
d. Orta hakem kararı ile;
1. Teknik zayıflık, boksörlerden biri devamlı vuruş alıyorsa ve müsabakaya devam edemeyecek durumda ise orta hakem müsabakayı durdurur (RSC).
2. Orta hakem, müsabaka sırasında boksörlerden birinin kafa kısmına almış olduğu vuruştan dolayı knock-out olmamasına rağmen savunmasız kaldığına ve müsabakaya devam edemeyeceğine karar verdiğinde müsabakayı RSC-H kararı ile tatil eder.
3. Yaralanma sonucu müsabakaya devam edecek durumda olmayan boksör için orta hakem tarafından müsabaka tatil edilir.
4. Bir boksörün müsabaka esnasında aynı raunt içinde üç kez, müsabaka devamında dört kez “down” alması nedeniyle 8’e kadar sayılırsa, rakibine saydıran vuruşları yapan boksör lehine, orta hakem müsabakayı tatil eder ve sonucu RSC, RSC-H olarak tesbit eder. Boksörlerden biri almış olduğu sert vuruş veya seri vuruşlar sonucu ayakta olsa dahi, kendini savunamayacak durumda olduğuna kanaat getiren orta hakem durumu “down” olarak kabul eder ve gerekeni yapar (sekize kadar sayar). Knock-down’lar için ekstradan puan verilmez.
e. Knock-out; bir boksöre “down” durumunda orta hakem tarafından sayılır ve sporcu 10 saniye içerisinde tekrar müsabakaya başlayamazsa, rakibi knock-out ile galip ilân edilir (KO).
f. Hükmen (walk-over); bir boksör bilinmeyen bir nedenden dolayı ringe üç dakika içerisinde gelmediği takdirde, orta hakem tarafından hükmen yenik ilân edilir.
g. Tamamlanamayan müsabaka (no-contest); boksörlerin sorumluluğu veya orta hakemin kontrolü dışında müsabaka sırasında dış nedenlerden meydana gelen engeller dolayısıyla orta hakem tarafından müsabaka tatil edilir (NC).
Orta hakemin kararlarına uymayan, müsabaka kurallarına ve sportmenliğe aykırı hareket eden, faullü boks yapan boksöre, orta hakemin takdirine göre ikaz veya ihtar verilir ya da ihtar verilmeksizin diskalifiye edilir. Açık eldiven, eldivenin iç kısmı ya da bilek kısmının yanı ile yapılan vuruşlar, rakibini tutmak, sarılmak, itmek, belden aşağı eğilmek ve kafayı sokmak, rakibin sırtına, ensesine, başının arkasına, böbrek nahiyesine vurmak, kendi ekseni etrafında dönerek yapılan vuruşlar, rakibin ayaklarına basmak ve diz vurmak, rakip yerde iken veya kalkarken hücum etmek ve vurmak, orta hakemin “break” komutundan sonra bir adım geri çekilmeden vurmaya teşebbüs etmek, “stop” komutundan sonra rakibe vurmak, ringde kural dışı centilmenliğe aykırı hareket etmek, köşelerin rengine göre kırmızı ya da mavi renkte atlet giymemek, kasti olarak dişliğini ağzından tükürmek ve atmak, rakibin görüşünü engelleyecek şekilde kolunu düz olarak önde tutmak fauldür.
