Boksit nasıl bir madendir? Boksit madeninin özellikleri, çıkarıldığı yerleri, kimyasal yapısı, kullanım alanları hakkında bilgi.
Boksit; sulu alüminyum oksit minerallerinin karışımından oluşan alüminyum cevheri oluşumunu sağlayan bu minerallerin başlıcaları böhmit, gibsit ve diaspordur. Beyaz, gri bazen sarı ya da kırmızı renkte olup, toprağımsı, kil görünümündedir. Oluşumlarına göre iki tür boksit cevheri vardır. Bunlardan birincisi, silikatlı kayaçlardaki silis, alkali ve toprak alkali minerallerin ayrışması ve suyla ortamdan uzaklaşması sonucu oluşur. Bu tür boksitlere silikat boksitleri adı verilir ve daha çok tropikal iklimlerde rastlanır. İkinci türdeki boksitler ise kalk boksitleri’dir. Alüminyum içeren asitli suların kalkerli yüzeylerden geçerken nötrleşmesi ve alüminyum iyonlarının ortamda çökelmesi yoluyla oluşur. Fransa, Yunanistan, Yugoslavya ve Türkiye’de Seydişehir’de bulunan boksit cevherleri böyle olmuştur.
Boksit içerisindeki silis, demir, kalsiyum ve titan mineralleri cevher kalitesini düşüren maddelerdir. Cevherin kullanım alam, bu minerallerin bulunma miktarlarına göre belirlenir. Alüminyum endüstrisinde kullanılacak boksit cevherinde Al2O3 tenörü en az % 50-55 olmalıdır. Öte yandan % 3-5′ den fazla SiO2 içeren boksitler alüminyum cevheri olarak değerlendirilmez. Ateşe dayanıklı refrakter tuğla yapımında kullanılacak boksit cevherinin kimyasal bileşiminde SiO2 % 5.5, Fe203 %2 ve TiO2 % 2,5’tan fazla olmamalıdır. Boksitlerin öteki kullanım alanı çimento endüstrisidir. Bunların bileşimindeki SiO2 miktarının % 10-12’yi geçmesi istenmez.
Boksit, Les Baux-de-Provence , Fransa (Kaynak: wikipedia.org)
Boksit Hakkında Genel Bilgiler
Boksit, ticari ölçekte alümina üretiminde en çok kullanılan hammaddedir. Anortozit, alunit, kömür artıkları ve petrol şeylleri gibi diğer hammaddeler, ek potansiyel alümina kaynakları sunar. Yeni teknoloji gerektirmelerine rağmen, bu boksitik olmayan malzemelerden elde edilen alümina, birincil metal, refrakterler, alüminyum kimyasalları ve aşındırıcılar talebini karşılayabilir. Sentetik mullit, boksitik refrakterlerin yerine geçen kiyanit ve sillimanitten üretilir.
Boksitler bileşiminde gibsit ile ilişkilidir, ancak çoğunlukla silika, demir oksit, titanyum ve diğer elementler gibi safsızlıklar içeren bir karışım oluştururlar. Sonuç olarak, bir mineral türü olarak kabul edilmemesi ve katı bir sınıflandırmada boksit adının kayaya (boksit) atıfta bulunularak kullanılması gerekir. Bu kayanın temel oluşumu şunlardan oluşur: ana özellikleri yatakların oluşumuyla ilgili olan gibsit, bohemit ve diaspar.
Bir mineral olsaydı, boksit doğada en bol bulunan üçüncü mineral olurdu ve yine de çok değerli bir doğal kaynak haline geldi. Çıkarılan cevherin %90’ı alüminyum üretmek için kullanılıyor, ancak 1 ton alüminyum üretmek için 5 ton boksit gerektiğinden süreç çok pahalı olmaya devam ediyor. Geçmişte boksit bir mineral olarak kabul ediliyordu, bileşiminde %73,9 alümina ve %26,1 su olduğu tespit edildi.
Tarihçesi
Boksit terimi, 1821 yılında jeolog Pierre Berthier tarafından keşfedildiği Güney Fransa’daki Les Baux-de-Provence köyünün adından türetilmiştir. 19. yüzyılın ikinci yarısında, boksit üretiminin çoğu Fransa’da gerçekleştirilip metalurjik olmayan amaçlar için kullanılırken, alümina üretimi tekstil endüstrisinde mordan olarak yönlendirildi. Boksit madenlerinin tükenmesi nedeniyle, Fransa 1991’de arama çalışmalarını neredeyse tamamen durdurdu.
2007’de Avustralya, dünya üretiminin neredeyse üçte biriyle en büyük boksit üreticilerinden biriydi ve onu Çin, Brezilya, Gine ve Hindistan izledi. Alüminyuma olan talep hızla artmasına rağmen, boksit cevherinin bilinen rezervleri, yüzyıllardır dünyanın alüminyum talebini karşılamaya yeterlidir. Alüminyum üretiminde elektrik enerjisi maliyetini düşürme avantajına sahip olan alüminyum geri dönüşümünün artması, dünyanın boksit rezervlerini önemli ölçüde koruyacaktır.
