Boya Nedir? Boyanın Tarihçesi ve Boya Nasıl Renk Verir? Boyar Maddeler Nelerdir?

2
Advertisement

Boya nedir? Boyanın tarihçesi. Boya nasıl renk verir? Kumaşların boyanması ve boyar maddelerin isimleri ve özellikleri. Boyalar ile ilgili bilgi.

Yağlı Boya

Eşyaya renk vermek, süslemek veya dış etkilerden korumak için onun içine katılan veya üstüne sürülen renkli maddelere “boya” denir.

İnsanlar binlerce yıldan beri yaptıkları türlü eşyayı, oturdukları binaları, bindikleri vasıtaları, hatta doğrudan doğruya kendi vücutlarını türlü renklerde boyamışlardır. Mısır piramitlerinde, Peru’daki İnka mezarlarında boyalı eşya bulunmuştur. Daha bundan 25.000 yıl önce yaşayan mağara adamları, mağaralarının duvarına yaptıkları resimlerde boya kullanmışlardır. Mısır’da bulunan 5.000 yıl öncesine ait bir mumyanın boyalı kumaş şeritlerine sarılmış olduğu görülmüştür.

M.Ö. 1000 yıllarında Fenike’nin Sur (Tyre) şehri mor boyasıyla tanınmıştı. Bu boya Akdeniz’de bulunan bir kabuklu böcek çeşidinin salgısından elde edilirdi. Bunu ancak çok zenginler kullandığı için boyaya “şahane mor” adı verilmişti.

İnsanlığın bildiği en eski boya çivit rengi boyadır. Bu boya Uzak Doğu’daki bazı bitkilerden elde edilmekteydi. Teb’de bulunan M. Ö. 3000 yılına ait bir elbisenin çivitle boyandığı da anlaşılmıştır.

Advertisement

Boya Niçin Renk Verir

Boya maddelerinin sürüldüğü eşyayı renklendirmesi moleküllerinin içindeki atomlarının dizilişlerinden ilerigelir. Boyalarda asıl rengi taşıyan kısma “chromophore” (kromofor = renk taşıyan) denir. Kromoforlar birçok atomlardan yapılmıştır. Boya kimyagerleri 15 kadar kromofor olduğunu tespit etmişlerdir. Boyalardaki her rengin kendine göre bir dalga uzunluğu vardır. Bir kromoforun atomları çeşitli renklerin dalga uzunluğu ile titreşir bu sayede renkli ışınları emer veya yansıtırlar.

Kumaşlar Nasıl Boyanır

Kumaşlar başlıca iki şekilde boyanır: Bunlardan biri “daldırmak”, diğeri de “basmak” tır. Birincisinde boyanacak eşya boya maddesine batırılır. Diğerinde ise, tıpkı gazete baskısında olduğa gibi verilmek istenen renk, kumaş bir makineden geçirilerek onun üstüne basılır. Kumaşları boyarken boya maddesini dokumada kullanılan ipliğin cinsine göre seçmek gerekir. Bir cins ipin kabul ettiği boyayı bir başkası kabul etmez.

Bir kısım kumaşların boyası güneş, yıkama, ütü vs. gibi dış etkiler karşısında rengini kaybetmez. Bazı kumaşlar da bu gibi şartlar altında solar. Kullanılacak boyaların bu bakımdan da boyanacak maddeye uygun özellikte olması gerekmektedir. Mesela ipek ve ya yüne solmaz bir renk veren boya pamuklu ve ya suni elyaftan yapılma bir kumaşa vurulursa iyi sonuç vermiyebilir.

Suluboya

Boyar Maddeler

Boyar maddeler başlıca üçe ayrılır:

— Doğal boyalar: İlk insanların kullandığı boyalar hayvan ve bitkilerden elde edilirdi. Ayrıca bazı bitkilerin köklerindén ve meyvalarından da boya çıkarılırdı. Bugün de bunlardan faydalanılmaktadır. Boya çıkarmaya yarayan doğal maddelerin başlıcaları şunlardır: Kına, safran, çivit, turnusol bitkileri, kırmız böceği, Akdeniz’e mahsus bir cins yumuşakça.

Advertisement

— Madeni boyalar: İnsanlar eskiden beri bazı madenlerden de boya çıkarma yolunu bulmuşlar üstelik bu çeşit boyaların bitki ve hayvanlardan elde edilen boyalardan daha iyi solmayan renkler verdiğini görmüşlerdir. Bu amaçla çeşitli kayalar da kullanılmıştır. Bunlardan dövülüp un haline getirilerek boya işlerinde faydalanılmıştır. içinde sülfür gibi maddeler bulunan suları da boya olarak kullanılmıştır. Bugün kullanılan başlıca madeni boyalar kurşun, çinko, titan, baryum, antimon, kadmiyum, krom ve kobalt bileşikleridir.

— Sentetik boyalar: Bugün hemen hemen bütün madeni ve doğal boyaların yerini sentetik boyalar almıştır. Bunlar hem daha ucuza mal olmakta hem de daha zengin renk çeşidi vermektedir. Sentetik boya yapımında kullanılan asıl madde maden kömürüdür. Boyanın ham maddesi maden kömürünü kapalı fırınlarda ısıtmak suretiyle elde edilir. Böylece kömürün katranı ayrılmış olur. Boya maddeleri de katranın çeşitli sıcaklıklarda ısıtılması yolu ile ayrılır. Çünkü çeşitli ham maddeler çeşitli sıcaklıklarda kaynar. Böylece her ham madde katranın o maddeye has sıcaklıkta kaynatılmasıyla elde edilir. Bu maddeler ya renksiz sıvılar ve ya kristaller halindedir.

Boya yapmakta kullanılan ham maddeler benzen, toluen, ksilen, fenol, krezol, naftalin, antrasin, metil antrasin, fenantrin ve karbozoldur. Bunların hepsi kokulu hidrokarbonlardır. Bu ham maddelerden 500 kadar “aracı” madde yapılır. Bunlar boya yapımında ancak aracılık ederler. Aracı maddeler sülfürik, kloridrik, nitrik asitlerle, amonyak, alkol, klor veya hidrojenle birleştirilerek çeşitli boyalar elde edilir. Bunlardan istenen renkte boya yapmak için birçok yöntemler vardır. Sentetik usulle 5.000 çeşide yakın boya elde edilmektedir. Bunlardan 1500 kadarı kumaş boyamasında kullanılabilir. Elde edilen boyalar kristal halindedir.

Sentetik boyalar başlıca altı sınıfa ayrılır : Bazik, asit, tuz boyalar, geliştirme boyaları, küb boyalar ve lak boyalar.

Sentetik boyalar ilk defa 1856’da bulundu. İngiliz kimyacısı W. H. Perkin tesadüfen mor renk veren bir boya keşfetmişti. Perkin’in ilk yaptığı boyalar anilin yağından elde edildiği için bütün boyarmaddelere ilk zamanlar “anilin boyalar” deniyordu.

Sentetik boyalarla en çok İlgilenenler Almanlar oldu. Doğal boyaların yerini tutacak birçok sentetik boyalar geliştirildi. Yeni boyaların ucuz ve daha iyi olması sentetik boya sanayiinin hızla gelişmesini sağladı. XX. yüzyılın başlarında doğal boyalar artık önemini kaybetmiş bulunuyordu. I. Dünya Savaşı’na kadar Alman boyacıları dünya boya sanayiinde en ön sırlarda geliyorlardı. Bugün dünya boya sanay,n,n önc ülkeleri yien Almanlar ve Amerikalılardır.


2 yorum

Leave A Reply