Budama ne demektir? Budama neden ve nasıl yapılır? Ağaç budamada dikkat edilecek noktalar ve genel bilgilerin yer aldığı yazımız
Ağaca kuvvet vermek, daha iyi gelişmesini sağlamak için faydasız dalların kesilmesine «budama» denir. Budama zamanı yaprak dökümünden ilkbahara kadardır. Kışın şiddetli geçtiği yerlerde meyve ağaçlarını ilkbahara doğru budamak faydalı olur. Önce az büyüyen, meyve vermeye başlamış olan ağaçları budamalı, ondan sonra iyi büyüyen, genç ve henüz meyve vermeyenlere geçilmelidir.
Budama ağaçtan beklenen hizmete ve ağacın çeşidine göre yapılmalıdır. Örneğin bir ağacın gölgesinden faydalanılmak İsteniyorsa onu enine budamak, kerestesinden faydalanılacaksa boyuna budamak gerekmektedir.
«Enine» budamak boya doğru uzayan dallarını kesmektir. Böylece, ağaç uzaktan, şemsiyeyi andırır.
«Boyuna» budamak ağacın enlemesine fazla uzayan dallarını kesmek demektir. Ağacın alt dalları büyüyemeyeceğinden öz suyu yukarıda yükselen dalları geliştirir, böylece ağaç da yüksek gövdeli olur.
Ağacın meyvelerinin iri ve güzel olması için ağacı «meyvaya göre» denilen şekilde budamak gerekir. Fazla dalları budanınca, sağlam kalan dallardaki meyvalar daha iyi beslenîr, daha çok gelişir.
Çiçekler genel olarak baharda, ağaçlar da sonbaharda budanır. Ağaçların, genel olarak, içe bakan dalları budanır. Böylece, geri kalan, dışa bakan dallar daha çok güneş görür. Güllerde dalların ikiye ayrıldığı yerlerde kalın ve eski dalları kesip ince ve körpe dalları bırakmak gerekir. Budanacak dalı tomurcuğun hemen yanından kesmelidir. Böyle yapılmazsa, tomurcuğun üst tarafında kalan kesik dal parçası boşuna beslenmiş olur. Esasen bu kısım kısa zamanda kendiliğinden kuruyacaktır.
Budama ağaçtan dal koparmak, kırmak şeklinde olmamalı, bu iş keskin bir bıçak veya testereyle yapılmalıdır. Çünkü kesilen yerlerde yara açılmaması gerekmektedir. Bunun için, özel aletler vardır ki başlıcaları şunlardır:
Budama çakısı (serpet). — Aşı yapmak için kullanılan serpet budamada da işe yarar. Bu 7-8 santim boyunda, ay biçimi, keskin ağızlı bir bıçaktır. Sapı çok kere ağaçtan, avucu iyice dolduracak şekilde yapılmıştır.
Budama makası.- — Adi makastan farkı, bîr yayın iki ağızı birbirinden ayırma-sıdır. Böylece makas kendiliğinden açılır, kolay kullanılır. Birçok şekilleri vardır.
Budama testeresi. — Makas ve budama çakısının kesemeyeçeğî kalınlıkta dallar için kullanılır. Testere dalda geniş yaralar açabileceği için bu yaraların daha sonradan keskin çakıyla düzeltilmesi gerekir.
Budamada Nelere Dikkat Etmeli
Bir ağacı budarken, yapılacak işîn ağacı yaralamak değil, fazla dalları keserek, kuvvetinin dağılmamasını sağlamak olduğunu unutmamalıdır. Bunun için, göz önünde bulundurulması gerekli bazı noktalar vardır.
Ağaçlar budanırken açılan yara mümkün olduğu kadar küçük olmalıdır. Yara ne kadar geniş olursa, ağaç bunu kapatmak için o kadar kuvvet harcar. Budama aletlerinin keskin, olması, yaraların pürüzsüz olmasını sağlar. Budanan yerde hiçbir parça kalmamalıdır.
Şeftali, kayısı gibi sert çekirdekli ağaçların meyvaları daima bir yıl önceki dallarda olur. Bundan dolayı, bu yaz meyva veren dallar sonbahara kesilmelidir. Yalnız, 30-35 santim uzunluğunda olan, baştan aşağıya meyva tomurcukları ile kaplı bulunan dallar kesilmez.
Elma, armut gibi küçük çekirdekli meyva ağaçlarında ise meyva 3-4 yaşındaki eski dallar üzerinde meydana gelir. Budama sırasında, ucu sivri tomurcukların kesilmemesine bilhassa dikkat etmelidir.
