Buğdayın Özellikleri, Çeşitleri, Yetiştirilmesi ve Buğdaygiller Hakkında Bilgi

0
Advertisement

Buğday nedir? İnsanlığın en temel zirai üretim bitkisi olan buğdayın özellikleri, yetiştirilmesi, özellikleri, çeşitleri hakkında bilgi.

Buğday

Buğday; (Lat. Triticum) Buğdaygillerden bir yıllık otsu tarım bitkisidir. En eski kültür bitkilerinden biri olup ülkemizin en önemli ve en çok yetiştirilen tahılıdır. Buğday bitkisinin kökü saçaklı gövdesi ortalama 100 cm boyunda ve içi boştur. Gövdenin boğumlarından çıkan yapraklar şerit biçimindedir. Çiçek ve meyvesi başak biçiminde, meyvesi çatlamayan tek tohumlu uzunca açık kahverengi tanedir. Tane; kabuk, alwron besi dokusu ve embriyo kısımlarından oluşur.

Karabuğday

Karabuğday

On kadar türü ve bu türlerin de pek çok çeşidi vardır.

Dünyada bugüne kadar saptanabilen buğday çeşitlerinin sayısı 3.000 civarındadır. Yalnız Türkiye’de 500’den fazla çeşidi bulunur. Buğday, ekmek ve öteki pek çok hamurlu yiyeceğin yapımı için en uygun unu veren besi dokusuna sahip tahıldır. Ayrıca nişasta elde etmek için de çok uygundur. Tanelerde ortalama % 51 nişasta, % 9 protein, % 13 su, % 2 yağ, % 1.8 mineral (B, P, A, D, E vitaminleri) vardır.

Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu’nun yüksek yaylaları dışında Türkiye’nin hemen her yanında, başta yumuşak ve sert buğday olmak üzere yaygın olarak yetiştirilir. Güney ve Doğu Anadolu bölgeleri toplam üretimin % 60’ını yetiştirir. Sert buğday makarnalık ötekiler, ise ekmekliktir. Bazı buğday başaklarında uzun kılçıklar bulunur. Buğday türlerinin belirlenmesinde kılçığın rolü yoksa da kılçıklı ve kılçıksız oluşuna göre ayrılan buğday çeşitleri de vardır. Örneğin, adi yumuşak buğday kılçıklı ve kılçıksız olmak üzere iki çeşittir. Dünyanın önde gelen buğday üreticileri eski SSCB ülkeleri (Dünya üretiminin yaklaşık dörtte biri), ABD, Kanada, Fransa, Hindistan, Çin, Arjantin ve Avusturalya’dır. Türkiye’de buğday üretimi büyük ölçüde iklim koşullarına bağlıdır. Bu nedenle bazı yıllar dış ülkelerden buğday alma gereği doğar.

Buğdaygiller (Lat. Gramineae ya da Poaceae)

Birçeneklilerin Glumifloreae takımına bağlı çoğu bir ya da çok yıllık otsu, az bir bölümü odunsu bitkileri içeren geniş kapsamlı familyası. İçlerinde daha ilk çağlarda kültüre alınmış tahıl bitkilerinin de bulunduğu buğdaygillerin başlıca özellikleri şunlardır: Gövdenin içi boş olup yalnızca gövde boyunca aralıklı olarak dizilmiş düğümler doludur. Yapraklar düğüm noktalarında teker teker, ancak birbirini izleyen düğümlerde karşılıklı yönlere doğru dizilmişlerdir.

Advertisement

Genellikle şerit biçimindedirler ve dip bölümlerinden gövdeye sarılmışlardır. Çiçekler çoğunlukla erdişi, ender olarak bir cinslidir. Tozlaşma rüzgâr aracılığıyla olduğundan taç ve çanaklıyapraklarda körelme görülür. Çiçekler küçük başakçıklardan oluşmuş bileşik başaklarda (buğday) ya da bileşik salkımlarda (yulaf) toplanmışlardır. Buğdaygil taneleri tohuma benzemekle birlikte gerçekte birer meyvedirler (buğdaysı meyve).

Bu meyveler nişasta bakımından, zengin olup ayrıca protein, mineral, su, vitamin ve yağ taşırlar. Dünyanın birçok yerine yayılmış yaklaşık 500 buğdaygil cinsi ve 5.000 türünden 115 dolayında cins ve 350’ye yakın tür Türkiye’de doğal olarak yetişir. Buğday, arpa, yulaf, çavdar, mısır, pirinç gibi ok önemli tarım bitkileri bu familyadandır. Buğdaygillerin bir bölümü, örneğin buğday, pirinç, mısır, ayrıkotu eczacılıkta kullanılır. Bundan başka şekerkamışı, dan, alfaotu gibi sanayi bitkileri, hayvan yemi olarak kullanılan çeşitli çayır otları, kargı, bambu gibi mobilya ve eşya yapımında kullanılan bitkilerle çeşitli çim bitkileri de buğdaygillerdendir.


Yorum yapılmamış

Leave A Reply