Buzdağı neye denir? Buzdağları nerelerde bulunur? İzlediği yollar nelerdir? Korunmak için ne yapılmalı? Titanik faciası hakkında bilgi.
Buzdağı Nedir?
Denizlerde yüzen büyük buz parçalarına «buzdağı» denir. Bunlar buzullardan koparak denize düşmüş, akıntılarla açıklara sürüklenmiş dağ gibi buz kitleleridir. Deniz yüzünden yükseklikleri 100 metreye kadar olabilir. Bir buzdağının ancak 1/8 kadar bir kesimi suyun altında bulunur. Buzdağları Okyanusta yolculuk eden gemiler için büyük bir tehlike teşkil ederler.
Kuzey Atlas Okyanusu’nda sık sık görülen buzdağlarının çoğu Grönland‘dan gelir. Bu büyük adanın yüzü, bir buz tabakasıyla kaplıdır. Adayı kaplayan buz tabakasının kalınlığı yer yer 100 metreden 1000 metreye kadar değişir. Bu buz tabakasının kıyı kesimleri dil halinde denize doğru uzanır. Bunlar ya zamanla meydana gelen çatlaklardan veya dalgaların aşındırmasıyla koparlar, denize doğru açılırlar. Bir buzdağının kopması gök gürültüsünü, bomba patlamasını andıran şiddetli bir gürültüyle olur.
Buzdağlarının Yolları
Grönland buzullarından denize dökülen buz dağları, hemen güneye doğru yol almaya başlarlar. Her yıl nisan, mayıs ve haziran aylarında bunların hiç olmazsa 400 tanesi Kuzey Atlas Okyanusu’nda işleyen gemilerin yoluna gelmiş bulunur. Grönland’dan gelen buzdağlarıyla Kanada’nın kuzeydoğusundaki Arktika topraklarından gelenler Labrador Akıntısı ile Newfoundland (Yeniel) kıyısı boyunca güneye doğru sürüklenir. Bunlar daha sonra Golfstrim Akıntısına kapılarak Ekvator’a doğru yollarına devam ederler.
Bir buzdağı denize açıldıktan sonra tuzlu suyun ve dalgaların etkisiyle eriyip küçülmeye başlar. Bazan ikiye bölünür, altüst olur. Ekvator’a yaklaşana kadar eriyip yok olur; bununla beraber bazı büyük buzdağları yok olmadan önce binlerce kilometre yol alırlar.
Antarktika buzullarından kopan buzdağları da kuzeye doğru giderler. Ancak, bunlar Hint Okyanusu veya Büyük Okyanus’un güney kesimlerinde gidip gelen gemileri tehlikeye düşürecek kadar kuzeye çıkamazlar. Pek ender olarak Avustralya’nın 100 mil kadar güneyinde görülmüşlerdir.
Buzdağlarından Korunmak İçin Neler Yapılır?
Buzdağları gemiler için son derece tehlikelidir. Aşağıda anlatacağımız Titanik faciasından sonra, buzdağlarının vereceği zararları önlemek için milletlerarası korunma tedbirleri alınmıştır. 1914’ten itibaren A. B. D. Kıyı Korunma Teşkilatına ait gemiler Kuzey Atlas Okyanusu’ndaki milletlerarası buz gözetleme işini üzerlerine almışlardır. Bunların faaliyeti için gerekli para denizci devletler tarafından sağlanmaktadır. Hidrografi Bürosu da buzdağlarının bulunduğu bölgeleri, emniyetli yolları işaret eden haritalar yayınlar. Bugün Kıyı Korunma Teşkilatının uçak ve gemileri radarla donatılmıştır. Ayrıca, deniz altındaki sesleri hassas cihazlarla dinleyerek de buzdağlarının bulundukları yerler kestirilir. Bir de denizin sıcaklığını ölçmekle de buzdağlarının yeri bulunur.
Büyük buzdağlarının ağırlığı milyonlarca tonu bulur. Uzunlukları birkaç kilometre olan buzdağlarına rastlanmıştır. Buzdağlarının rengi mavi, yeşil veya beyazdır. Güneşli havalarda üst kesimlerde eriyen buzlar çavlanlar halinde buzdağının yamaçlarından dökülür. Buzdağları tatlı sudan meydana geldiği için, zaman zaman gemiciler bunlardan faydalanmışlardır. Susuz kalan gemiciler buzdağlarına tırmanarak bunların yüzündeki gölcüklerde biriken suyu almışlardır.
Titanik Faciası Nasıl ve Neden Oldu?
İnsanlık tarihinde buzdağlarının sebep olduğu en büyük deniz faciası «Titanik» in başına gelendir. Zamanın en büyük yolcu gemisi olan «Titanik» transatlantiği Liverpool’dan New York’a yaptığı ilk yolculuk sırasında, 14-15 nisan 1912 gecesi, bir buz dağına çarparak batmıştır.
46 bin tonluk olan bu gemide 2224 yolcu vardı. Vapur 2 saat 40 dakika içinde battı. 1513 kişi boğuldu, 711 kişi kurtuldu.
Gemi, yolu üzerinde buzdağlarının bulunduğuna dair aldığı telsiz haberlerine rağmen 22 millik bir hızla gidiyordu. Bugün gemilerde de radar bulunması bu çeşit kazaları artık imkansız hale getirmiştir.