Çam ağacı nasıl bir ağaçtır? Çam ağacının yetiştiği yerler, türleri, özellikleri, faydaları, çamgiller hakkında bilgi.
Çam Ağacı
Çam; (Lat. Pinus). Çamgillerden orman ağacı cinsidir. Kuzey yarıkürede 90 kadar türü bulunur. Tür zenginliği bakımından yalnız İğneyapraklılar arasında değil, Açıktohumlular bitki dünyasında da başta gelir. Kıyı kumluklarından dağların yüksek kesimlerindeki ağaç sınırına kadar, tüm yükselti basamaklarında doğal olarak yetişir. Örnekleri sürekli yeşildir ve 40 m boyunda olanları vardır. Ender olarak ağaççık halindedir. Genç ve orta yaşlarda genellikle piramidal yapıdadırlar.
Dallar gövdeye çevrel olarak yerleşmiştir. Yaşlandıkça, tepe formu ve dalların diziliş düzeni bozulmaya başlar. Gövde kabuğu kalınlaşır ve derin çatlaklar ortaya çıkar. Uzun ve kısa sürgünleri vardır. Fideciğin ilk yıllarında oluşan iğneyapraklar, teker teker dizilmiş olup, en fazla 4 yıl yaşarlar. Sonraki yıllarda gelişen uzun sürgünlerin üzerinde normal iğneyaprak yoktur, başkalaşmış pullar bulunur. Pulların koltuğunda 2-3 ya da 5 tane iğneyaprak taşıyan küçük kısa sürgünler vardır. Normal iğneyapraklar en az iki yıl yaşar. Uzunlukları 5-50 cm arasında değişir. Soğuk bölgelerde yetişen çam türlerinde kısa, tropikal iklimlerde yetişenlerde ise uzundur. Tomurcuklarının boyutu, rengi, üzerilerinin reçineli olup olmayışı, pul sayısı türden türe büyük değişiklikler gösterir.
Çam Ağacının Yaprakları
Erkek çiçekler, genç sürgünlerin dip taraflarında yer alır. Ayrıca çok sayıda çiçek biraraya gelerek bir erkek çiçekler topluluğu oluşturur. Her erkek çiçeğin bir eksen üzerine dizilmiş çok sayıda pulları vardır. Kozalağın olgunlaşması 2-3 yılda gerçekleşir. Bir eksen üzerine sarmal olarak dizilmiş olan kozalak pullarından her birinin altında iki tohum tomurcuğu vardır. Tohumlar olgunlaşınca pullar açılır. Bazı türlerde dış bölümü deri gibi sert, bazılarında odunlaşmış olan tohumun büyük bir kanadı vardır. Kanat bazılarında kıskaç biçimindedir ve tohumdan kolayca ayrılır. Bazı türlerdeyse kaynaşmıştır, ayrılmaz. Odunlarının geniş bir kullanım alanı vardır ve ekonomi değeri yüksektir. Geniş bir özü bulunur. Ayrıca, büyük ve bol sayıda reçine kanalları olduğundan, yan ürün olarak reçine üretilir. Genellikle kuvvetli bir kök sistemleri vardır ve elverişli topraklarda derine giden kazık kök yaparlar. Bu nedenle rüzgâr ve fırtınalardan fazla etkilenmezler.
Başlıca türleri:
İsviçre fıstıkçamı 15-20 m boyunda, kısa dallı, sivri piramidal tepelidir. Toprak isteği fazla, ısı isteği azdır. Yüksek bölgelerin ağacıdır. Çok yavaş büyür ve fırtınalara karşı büyük bir dayanıklılık gösterir. Veymutçamı 50 m’ye kadar boylanabilir. Gençken sivri, yaşlanınca piramidal bir tepe yapısı gösterir. Hızlı büyür, yarı gölge ağacıdır. ABD’nin doğusu ve Kanada’da doğal yayılım gösterir. Yalnızca değerli bir orman ağacı değil, aynı zamanda park ve bahçe bitkisidir. Sarıçam 20-40 m boyunda, narin gövdeli, sivri tepeli ve ince dallı ya da dolgun gövdeli, yayvan tepeli ve kalın dallıdır. Kumlu toprakların ağacıdır.
Değerli olan odununun özü koyu renklidir. Çok sayıda reçine kanalları bulunur. Çam türleri içinde en geniş coğrafi yayılışa sahip olanıdır. Türkiye’de yaklaşık 1 milyon hektar alanda yayılım gösterir. Karaçam boylu birinci sınıf orman ağacıdır. Yaşlı gövdelerin derin çatlaklı, kalın kabukları vardır, kalın dallıdır. Bol reçineli büyük tomurcukları silindirik ve uçları sivridir. Güney ve Güneydoğu Avrupa ile Batı Asya’da geniş bir alana yayılır. Sahil-çamı 20-25 m boyunda dağınık tepeli bir ağaçtır. Akdeniz ülkelerinin yaygın bitkisidir. Odunu değerli değilse de kıyı kumullarının durdurulması ve reçine üretimi açısından önemlidir. Halep-çamı 10-15 m boyunda, genellikle eğri gövdeli, gençlikte sivri, yaşlanınca dağınık tepeli bir orman ağacıdır. Odunundan çok reçinesinden yararlanılır. Akdeniz ülkelerinin kıyı bitkisi durumundadır.
Kızılçam yapı bakımından Halepçamına benzeyen, 15-20 m boyunda orman ağacıdır. Reçine üretimi açısından çok önemlidir. Kalın dallı olan odunu travers yapımında ve ambalaj için kullanılır. Asıl yayılışını Doğu Akdeniz’de yapar. Fıstıkçamı 20 m’ye kadar boylanabilen, gençlikte yuvarlak, yaşlanınca şemsiye gibi dağınık tepelidir. Bu özelliğiyle öbür çam türlerinden kolayca ayırt edilebilir. Gövde düzgün, derin çatlaklı, kalın kabukludur. Tohumları öteki çam türlerinden daha büyüktür ve “çamfıstığı” adıyla anılır. Odunundan çok yağlı tohumları için önemlidir. Yalnızca orman ağacı değil, aranılan bir park bitkisidir. En geniş coğrafya yayılışı Anadolu’dadır.
Çamgiller, (Lat. Pinaceae).
Açıktohumlu bitkilerin Kozalaklılar takımından Kuzey Yarıküre’de yaygın olarak bulunan büyük ağaçlar familyası. Yaprakları şerit ya da iğne biçiminde; çiçekleri tek eşeyli, bir evciklidir. Erkek ve dişi çiçekler kozalak durumunda olduğu için kozalaklılar olarak da adlandırılırlar. Erkek kozalaklar küçük, otsu, çok sayıda erkek çiçekten, dişi kozalaklarsa pullu dişi çiçeklerden oluşur. Yaz-kış yeşil kalırlar, reçine veren 10 cins 210 türüyle kereste, kâğıt, reçine iş alanlarında yoğun olarak kullanılırlar. En bilinen türleri çam, köknar, ladin, sedirdir.
