Özellikle kiliselerde yer alan çan ile ilgili kısa ve temel bilgilerin yer aldığı yazımız. Çan hakkında bilgiler.
Tunç gibi çınlayıcı madenlerden türlü boylarda yapılan, içinde asılı tokmağını kenarına vurmakla ses çıkaran tersine dönmüş kadeh biçiminde bir alettir. «Kampana» da denir. Çana «kampana» adı Fransa’ da aynı adı taşıyan bir bölgede İcat edilmiş olmasından dolayı verilmiştir.
Eski devirlerde köy, kasaba, hattâ şehirlerde birçok hususlar halka çanla işaret verilmek suretiyle duyurulurdu. İbadet zamanları, Ölüm vakaları, yangınlar, çeşitli âfetler, herkesi ilgilendiren olaylar, düşman kuvvetlerinin baskını kilise çanlarının ayrı tempolarla çalınması île halka bildirilirdi.
Osmanlı İmparatorluğu’nun bir kanununa göre, önemlice bir Müslüman topluluğunun bulunduğu bir şehirde kiliseler çan çalamazdı. Bu kanun Tanzimat’ta kaldırıldı.
Çan bugün daha çok «sis çanı», «kilise çanı» olarak kullanılmaktadır. Ayrıca, çeşitli sesler veren madenî çanların bîr araya getirilmesi, bunlara gene madenî bir tokmakla vurulmasiyle ses elde edilen bir müzik aleti orkestralarda bulunur.
DÜNYANIN EN BÜYÜK BAŞLICA ÇANLARI
Şimdiye tadar yapılan çanların en büyüğü 1533’te, Moskova’daki Kremlin’e takılmak üzere dökülen 202 ton ağırlığındaki çandır. Bu dev çan yerine takılırken kurtulup düşmüş, 10 tonluk bir parçası kopmuştur.
Almanya’nın Köln şehrindeki büyük kilisenin çanı 24,5 ton ağırlığındadır. Viyana’da ki San Stefen Kilisesi’nin 19.800 kilo ağırlığındaki çanı 1945’te tahrip edilmiş, yerine yeniden 20130 Kiloluk bir çan takılmıştır. Milâno Kilisesi’nin en büyük çanı 15 ton, Roma’daki San Pietro’nun çanı da 14 ton ağırlığındadır.
