Çanakkale ili ve bölgesindeki hem uzak hem de yakın tarihe ait antik kalıntılar, ören yerleri ve gezilecek noktalar hakkında bilgi. Çanakkale gezi rehberi.
Bölgenin Antik Çağ’a ait en önemli yerleşmesi Troya’dır. Dardanos, Sigeion, Assos, Abydos, bölgedeki öteki antik kentlerdir. Ezine İlçesi’ne bağlı Dalyan Köyü’ndeki Aleksandria Troas yerleşmesinde kazı yapılmamıştır. Günümüze ulaşan kalıntıları yıkıntı halindedir. Kayacı Köyü yakınında Çığrı Dağı’ndaki Neandria’nın surları ve kuleleri ilginçtir. Lapseki İlçesi’ne bağlı Lampsakos ve Perkote antik kentleri önemli yerleşmeler arasındadır.
Çanakkale ili ve çevresindeki Türk dönemi mimarlık anıtlarının önemlileri savunma yapılarıdır. Çanakkale Boğazı’nın iki yakasındaki dört kale, boğazdan geçişi denetleme görevini yüklenmişlerdir. En eski tarihlisi Anadolu yakasında, Koca Çay’ın ağzındaki Sultan Kale’dir. Boğaz Hisarı, Çimenlik Hisarı, Kala-i Sultaniye adlarıyla da anılan yapıyı Fatih Sultan Mehmet, İstanbul’un alınışından sonra boğazlarla Marmara Denizi’nin güvenliğini sağlamak amacıyla yaptırdı.
Kanuni Sultan Süleyman ve IV. Mehmet dönemlerinde kapsamlı onarımlar geçiren Sultan Kale, dış surlar ve iç kale olarak iki bölümden oluşur. Sultan Kale’nin karşısında ve karşı yakada bulunan Kilitbahir Kalesi’ni de 1462’de Fatih Sultan Mehmet yaptırdı. Kanuni Sultan Süleyman döneminde bir kapı kalesiyle sur eklendi. Kalenin boyu 220 metre eni ise 120 metredir. Yapının kıyıya koşut duvarlarından büyük bölümü yıkılmıştır. 17. yüzyılın ortalarına kadar Çanakkale Boğazı’nın güvenliğini bu iki kale sağlamışsa da Venediklilerin boğaza saldırılarından sonra savunma yapılarını çoğaltma gereği duyuldu.
Boğazın alt ucunda ve Rumeli yakasında kurulan Seddülbahir Kalesi bu ek yapılardan birisidir. IV. Mehmet‘in annesi Turhan Sultan tarafından 1659’da Mimar Mustafa Ağa’ya yaptırıldı. Bu yapının karşısına rastlayan Anadolu kıyısındaki Kum Kale de aynı tarihi taşır. Çanakkale Boğazı’ndaki bu dört savunma yapısı 19. yüzyıla kadar güvenliğin sağlanmasına yeterli oldu. Yeni gelişmeler dikkate alınarak Boğaz’ın Anadolu yakasına Hamidiye Tabyası, Mecidiye Tabyası, Mesudiye Tabyası, Dardanos Tabyası, Orhaniye Tabyası, Rumeli yakasına ise yine Hamidiye Tabyası, Mecidiye Tabyası, Namazgâh Tabyası, Ertuğrul Tabyası gibi savunma kuruluşları eklendi.
Yahya Çavuş Anıtı
Çanakkale Savaşı’nın anısına çeşitli anıtlar dikildi. Bu anıtların en önemlisi Çanakkale Zafer Anıtıdır. Eceabat ilçesi’nin Seddülbahir Köyü, Morto Koyu’nda yükselir. 1954-1960 arasında yapıldı. 25×25 metrelik bir alanı kaplar. 44 metre yüksekliğindedir. Çanakkale yöresinde bulunan öteki Türk anıtları arasında Arıburnu’ndaki Mehmet Çavuş Anıtı, Arıburnu’nda Havuzlar Anıtı ve Kemal Yeri Anıtı, Alçı Tepe’de 1915 Şehitleri Anıtı, Zığındere ve Sergi Anıtları, Seddülbahir Köyü yakınlarında Ezineli Yahya Çavuş Anıtı önde gelir. Buradaki kayıplarını anmak için yabancılar da anıtlar yaptırdılar. Başlıcaları; Conkbayırı’ndaki Anzak Anıtı, Morto Koyu’nun kuzeyinde Fransız Anıtı, Seddülbahir’in yakınındaki Gözcübaba Tepesi’ndeki Helles Anıtı ve kanlı sırttaki Line Pine (Tek Çam) Anıtı.
Çanakkale kent merkezindeki Türk dönemi yapılarından Fatih Camisi’nin ilk yapım tarihi 1452’ye kadar iner. 1863’te yenilendi, minare ve iki katlı bir bölüm eklendi. Sultan Kale’nin girişinde bulunan Kale Mescidi ise 15. yüzyıldan kalmadır. Oldukça yıkık durumdaki ince uzun yapının tek şerefeli bir minaresi vardır.
