Tarih boyunca coğrafya bilimine katkı sağlamış olan Türk ve Yabancı bilim insanları, coğrafyacılar ve gezginler kimlerdir?
Yeni Çağ’da Osmanlılarda da ünlü coğrafyacılar yetişmiştir. Bunların başlıcaları Piri Reis, Seydi Ali Reis, Katip Çelebi ve Evliya Çelebi’dir.
Piri Reis Haritası
1470-1554 yılları arasında yaşamış olan Piri Reis tanınmış Türk denizcisidir. Piri Reis, Akdeniz’de gördüğü yerleri ve başından geçenleri, ‘‘Kitab-ı Bahriye” adlı eserinde yazmıştır. Piri Reis’in en önemli eseri; Atlas Okyanusu, İber Yarımadası, Afrika’nın batısı ile Amerika’nın doğu kıyılarını kapsayan haritasıdır.
Seydi Ali Reis
Türk coğrafyacılardan biri de 1498-1562 yılları arasında yaşamış olan Seydi Ali Reis’tir. Aynı zamanda amiral olan ve matematikle de ilgilenen bu bilim adamı, gezileri ile gerçekleştirdiği savaşları anlattığı ‘‘Mir’at-ül Memalik” adlı eserini şiir şeklinde yazmıştır.
1609-1657 yılları arasında yaşamış olan Türk coğrafyacıların dan biri de Katip Çelebi’dir. Katip Çelebi, yazdığı ‘‘Cihannüma” adlı yapıtından dünyanın birçok yeri hakkında bilgi vermiştir.
Evliya Çelebi
1611-1682 yılları arasında yaşamış olan Evliya Çelebi, ünlü Türk coğrafyacılarındandır. Bir gezgin olan Evliya Çelebi, gezip gördüğü yerleri ‘‘Seyahatname” adlı yapıtını kaleme almıştır.
Tarihte Coğrafyaya katkısı olan Yabancı bilim adamları
Bartolomeu Dias’ın Ümit Burnu’nu keşfetmesi, Vasco de Gama’nın bu burnu aşarak Hindistan’a ulaşması, Cristof Colomb’un Amerika Kıtası’na ulaşması, Amerigo Vespucci’nin Cristof Colomb’un ulaştığı toprakların yeni bir kıta olduğunu kanıtlaması ve Ferdinand Macellan ile Del Kano’nun Dünya’nın etrafını dolanmaları, coğrafya bilimine önemli katkılar sağlamıştır. Böylelikle yeryüzünün büyük bir bölümünü keşfedilmiş, Dünya’nın yuvarlak bir şekle sahip olduğu kanıtlamıştır.
Amerigo Vespucci
Coğrafya’nın Yakın Çağ’daki gelişiminde bilimsel çalışmalar ve bu gayeyle gerçekleştirilen gezilerde önemli bir rolü vardır. İlim coğrafyanın temellerini atan kişi olarak bilinen Bernhard Varenius’un (Bernard Varenius, 1622-1650) yıllarında kaleme aldığı ‘‘Genel Coğrafya” adlı yapıtı, coğrafya ilime önemli katkılarda bulunmuştur. Bernhard Varenius, coğrafyayı genel ve özel olmak üzere iki bölüme ayırmıştır.
Modern coğrafyanın gelişmesine katkı sağlayan gezginlerin başlıcaları James Cook ve Alexander von Humboldt’tur James Cook (1728-1779), bilim adamları ile birlikte katıldığı keşif gezilerinde Yeni Zelanda kıyılarının haritasını çizmiş, Avustralya’nın güneydoğusunu incelemiştir.
James Cook
Fiziki coğrafyanın kurucusu olarak bilinen Alexander von Humboldt iklim koşulları, bitki örtüsü, yer şekilleri ve okyanus akıntıları vb. konularda çalışmalar yapmış, elde ettiği bilgileri ‘‘evren” anlamına gelen Cosmos (Kozmoz) adlı yapıtında yayımlamıştır. Carl Ritter 1779-1859, beşerî coğrafyanın kurucusu olarak bilinir.
