Çayönü Höyüğü Nerededir? Tarihi Özellikleri, Hakkında Bilgi

0
Advertisement

Çayönü Höyüğü hakkında bilgi. İnsanoğlunun tarihi hakkında önemli veriler bulunmuş olan Çayönü Höyüğü özellikleri, tarihçesi, mimarisi.

Çayönü Höyüğü

Kaynak: commons.wikimedia.org

Çayönü Höyüğü

Çayönü Höyüğü Diyarbakır’ın Ergani İlçesi’ne bağlı Hilar (yeni adı Sesverenpınar) Köyü’nün kuzeyinde Boğazçay Deresi’nin kuzey yakasında, Ergani ilçesi’nin 7 km güneybatısında höyüktür.

1964’te kazılmaya başlandı. 1985’e kadar aralıklarla kazıldı ve çalışmalar bugün de sürmektedir. 250x300x150 metre ölçülerindedir. Höyüğün bazı kesimlerinde, ana toprağa varıldı. Asıl Çayönü Evresi (1), 6. Binyıl Evresi (2), 5. Binyıl Evresi (3) diye adlandırılan üç ayrı kültür tabakası saptandı. 1 evrede çanak çömlek bulunmadı. 2. ve 3. evrelere ait kalıntılar kuzeydoğudaki açmalarda ele geçti. 3. evrede çömlekçi çarkında yapılmış çanak çömlek parçaları bulundu. Çayönü kültürünün stratigrafi eskiden yeniden doğru: Izgara planlı yapılar, Geniş döşemeli yapılar, Hücre planlı yapılar, Büyük odalı yapılar olarak sıralandı.

Yapıların temelinde taş, üstte kerpiç kullanılmıştır. Çayönü kültürü Yakındoğu’nun kültür süreci için şaşırtıcı sonuçlar verdi. Esas Çayönü Evresi ilk köy kuruluşu aşamasına girer. Bu evreye ait C14 tarihlemesi, İÖ 7250-6750 arasını verdi. En eski yapı örnekleri ızgara planlı yapılardır 5/7×10 m ölçülerinde olan bu dikdörtgen yapılar kısa eksenleri boyunca, sık aralıklı çok sayıda taş bölmeyle ızgaramsı bir görünüşe sahiptirler. Taş bölmelerin üstü dallarla örtülmüş ve kille sıvanmıştır. Hücre planlı yapılar 70 cm yüksekliğindeki taş temel duvarlarının üstünde kerpiç duvarlar yükselir: Bazı yapılar yangın geçirmiştir. 5/6×8/10 m ölçülerindeki yapılar dikdörtgen planlıdır ve ara duvarlarla 6-8 dar odaya bölünmüştür. Yapının içinde odadan odaya yol veren geçitler vardır. Dışa açılan bir kapı bulunmamıştır. Son kazılarda, etrafı değişik işlevleri olduğu sanılan büyük yapılarla çevrili büyük bir meydan açığa çıkarıldı. Meydanın doğusunda yer alan üç odalı bir yapının ayrı ayrı odalarında, oda tabanı üzerinde sayıları 30-40 arasında değişen kafatası bulundu. İçinde 12-15 insan kafatası bulunan bir odanın iç ve dış duvarları sıvalıdır. Dış sıvanın daha iyi korunmuş bir yerinde kırmızı, boya izlerine rastlandı.

Çayönü’ndeki, bu gelişkin mimarlık kültürü önceliği olması gereken bir birikim ve gözlemin ürünüdür. Çayönü kültürün taş aletleri, çakmaktaşı ve obsidyenden yapılmıştır. Çay taşları da çeşitli biçimlerde yontulmuş ve kullanılmıştır. Üst evrede obsidyen kullanımı artmıştır. Minik aletler azdır. Saplı ve sapsız uçlar, uçlu sarp dilgiler, uzun obsidyen dilgiler, taş baltalar Çayönü taş alet endüstrisinin özgün alet tipleridir.

Çayönü Höyüğü

Kaynak: commons.wikimedia.org

Mimari

Sürtme taştan boncuklar, gerdançeler, bilezikler, cilalı baltacıklar, öğütme taşları, kemik ve boynuzdan yapılmış aletler ızgara palanlı yapılar evresinde ele geçti. Hücre planlı yapılarda geyik boynuzundan orak, bıçak sapları bulundu. Kilden hayvan ve kadın heykelcikleri ile düz damlı ev modelleri bulundu. Malakitten kürecik ve boncukları, bakırdan çekiçlemeyle biçimlendirilen biz, iğne ve levha parçaları M.Ö 9000 yıllarından itibaren Çayönü’nde madenin bilindiğini ve kullanıldığını gösterir. Bulunan kafatasları ve hücre planları yapılardaki hocker (büzülmüş) durumda gömülmüş iskeletler ölü gömme gelenekleri konusunda bilgi verir.

Advertisement

Bitkilerden tarıma alınmış Einkorn ve yabani Emmer buğdayları, bakla ve bezelyegiller, yağlı tohumlu bitkiler; meyvelerden fıstık, badem, çitlenbik ve palamut kalıntıları bulundu. Bulunan ağaç cinsleri içinde meşe, dişbudak, fıstık badem ve ılgının olması, Çayönü çevresinde yerleşme başladığı sıralarda açık alanlı bir orman örtüsünün varlığını gösterir. Köpek, koyun, keçi, sığır, geyik ve alageyik Çayönü’nün faunasını oluşturur. Esas Çayönü kültürü İÖ 10.000 yılın sonlarından itibaren görkemli yapılarıyla ilk bakır madeninin işlendiği bir yerleşme, bitki ve hayvan üretiminin gelişim aşamalarını gösteren bir merkez olarak Yakındoğu’da özel bir konuma sahiptir.


Yorum yapılmamış

Reply To buse alabay Cancel Reply