Çekoslovakya Sinema Sanatı ile ilgili bilgiler ve Çekoslovakya Sinema Sanatı eserleri,dönemleri ve özellikleri
1898’de Prag’da, Krizenecky’ nin sunduğu dört filmle başlayan bu sinema, 1910’larda, Satılmış Nişanlı, Prag’da Veba vb örnekler verdi. Jan Kolar, ünlü dizi Polkar’ı yönetmekle birlikte, Çek sinemasında ilk kıpırdanmalar 1930’larda başladı. 1934’te, Venedik Film Şenliği’nde, Gustav Machaty Estacy (Vecd) ile J. Rovensky Nehir, ödül kazandı. Sonraki yıllarda Martin Fric, Horduballar, Hugo Hass, antifaşist tutumlu Beyaz Hastalık, Otokar Vavra, Bekâret vb filmlerle ilgi çektiler. 1945 Mayısında Çekoslovak Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla film endüstrisi devletleştirildi. Kısa sürede yeni yaşam biçimi içinde, çok sayıda sinemacı ortaya çıktı.
Frantisek Cap
1946’da Frantisek Cap, Kanatsız İnsanlar ile Birinci Cannes Film Şenliği’nde “ödül” aldı. Bir yıl sonra Karel Stekly, Sirena adlı filmiyle Venedik Film Şenliği’nde büyük ödülü kazandı. Martin Fric, emekçilerin grev olayını işleyen Çelik İnsanlardı (1950); Mi-roslav Cikan, Savaş Yarın Sona Erecekti (1951) çekti. İngiltere’de film çalışmaları yapmış Jiri Weiss, Proleter Ana! da 1921’den Komünist Parti’nin kuruluşuna kadar süregelen olayları ele aldı. 1950’lerde, ünlü kişilerin yaşam öyküleri filme alındı: Besteci Bedrich Smetana, Yazar Alois Jirase, ressam Mikolas Ales, ilk buharlı otomobili deneyen Josef Bozek, bir din devrimcisi olan Jan Hus. 1947’de kurulan Prag Film Fakültesi, yeni sinemacıların ortaya çıkışına ortam hazırladı. Bunlardan Vojzech Tasny, Arzu (1958), Meryem Ana’yı Ziyaret (1961), Kachyna Lenka (1962) adlı filmleriyle dikkati çekti.
1945-1960 arasında Çek Sineması’nı dünyaya tanıtan “çizgi-kukla filmleri” oldu.
Animasyon ustası Jiri Trnka’nın çalışmalarından bir görünüm
Çekoslovak canlandırma filmleri yapımının öncüsü Jiri Trnka, Karel Zeman, Hermina Tyrlova, Bertislev Pojar usta işi çalışmalarıyla tanındılar. Jiri Trnka, 1947′ de çevirdiği Çek Yılı’ndan, 1960’ta yaptığı Shakespeare uyarlaması Bir Yaz Gecesi Rüyası’na kadar; Andersen’den, Çek folklorundan ve ulusal kültür birikiminden esinlendi. 1963 Cannes Film Şenliği’nde, Jasny’nin jüri özel ödülünü alan Kedi’si Locarno Film Şenliği’nde Brynch; Moskova Film Şenliği’nde Kadar ve Klos, filmleriyle Çek Sinertıası’na yeni bir soluk getirdiler. 1960’lar, Milos Forman, Jan Nemec, İvan Passer, Jaromil Jires gibi genç ustaların, yeni bakış açılarıyla ortaya çıktığı yıllar oldu. Bu genç yöntemler hızla ünlendiler. Forman; 1965′ te, Bir Sarışının Aşkları ile büyük başarı kazandı. Jires ise, İlk Çığlık (1963) adlı çalışmasında kendinden söz ettirdi.
1968 Prag İşgali ve iç politik çalkantıların ardından, bazı Çek sinemacıları yurt dışına çıktılar. Forman, Weiss ve Passer gibi yönetmenler ABD’ ye; Jasny, Nemac, Almanya’ya; Vera Chytilova Hollanda’ya gittiler. Bu boşluk, ancak, 1970’lerin sonunda, genç kuşaktan Flindr, Tintera, Zbornik gibi yetkin yönetmenlerle bir ölçüde doldurulabildi. Avrupa’nın en büyük ve çağcıl yapılarının başlarında gelen Prag yakınındaki Barrandov Film Yapımevi 50. kuruluş yıldönümünü kutlarken (1982), uzun metrajlı 29 film hazırladı. Öteki büyük stüdyo Koliba Bratislava, daha çok öncü-deneysel çalışmalara yer vermesiyle ün kazandı. Eski yönetmenlerden Karel Kachyna ve Otokar Vavra başarılı eserlerle yeniden ön plana çıktılar.
