Celalettin Harzemşah Kimdir? Harzemşah Hükümdarının Hayatı ve Dönemi

0
Advertisement

Celalettin Harzemşah Kimdir?  Harzemşah İmparatorluğunun son hükümdarı olan Celalettin Harzemşah hayatı ve dönemi hakkında bilgi.

Celalettin Harzemşah

Celalettin harzemşah

Türk harzemşah İmparatorluğunun son hükümdarıdır. Ünvanı Mengüberti ( Anadolu Türkçesinde : Tanrıverdi) ‘dir. Bütün bu handean hükümdarları gibi adının sonuna “Harzemşah” gelir.

Celalettin Harzemşah Sultan Muhammet Harzemşah’ın oğludur. Annesi Ayçiçek Hatun’dur. 1216’da büyük Türk İmparatorluğunu tehdide başlayan Cengiz Han’ın Moğollarına karşı ilk savaşını açtı. Önce Cengiz’in öncüsü olan Cuci han ile karşılaşan Harzemşah ordusunun sağ tarafına komuta ederek savaşı ordusuna kazandırdı. Fakat Harzemliler toplu şekilde düşmanı imhaya çalışacaklarına kaleleri teker teker savunma yoluna gittikleri için Moğollara parça parça yenilmiş oldular. Birkaç yıl içinde Moğolların Harzemşah İmparatorluğu’nu istilaları ve babasının ölümü üzerine hükümdar olan Celalaettin Horasan’dan Afganistan’a geçti. 1221’de Gazne yakınlarında Pervan meydan Savaşı’nda Büyük Moğol Ordusu’nu perişan etti. Fakat ordusu, parça parça, kendisinden ayrılmaya başladı. Küçük bir kuvvetle kalan Celâlettin, Moğollar tarafından Sind kıyılarına kadar itildi. Burada çok kalabalık Moğol kuvvetleri kendisini kuşatınca, Celalettin, atı ile yüksek bir yardan kendini coşkun nehre atarak karşı kıyıya geçip kurtuldu. 3 yıl Hindistan’da kaldı. 1224’te İran’da Kirman’a, sonra Fars’a geldi. Güney İran kendisini hükümdar olarak tanıdı. Isfahan ve Irak’ı Acem’e de boyun eğdirdikten sonra, Harzemşah İmparatorluğunu diriltmiş oldu.

1225’te Tebriz’e gelen Harzemşah, ertesi yıl Moğollar’ın bağlaşığı durumunda olan Ortodoks Gürcistan Krallığı üzerine yürüdü. 10 mart 1226’da Tiflis’e girdi. Moğollar’ın gittikçe Yakın Doğu’ya yaklaşmaları üzerine, İsfahan’a dönüp onları bozguna uğrattı. Şam’a kadar hükmünü geçiren Harzemşah, büyük savaş adamı olması dolayısı ile Mısır Eyyûbî ve Anadolu Selçuklu imparatorluklarını korkutmuştu. Halbuki Anadolu Selçuklu İmparatorluğu, kudretinin zirvesinde bulunuyordu.Gerek bunlar, gerek Bağdat’taki Abbasî halifeliği, bir türlü Celâlettin’in etrafında toplanamadılar. Moğol tehlikesi müşterekti, gün geçtikçe büyüyordu. Moğollar’ın emeli “Cihan İmparatorluğu” olduğu için, her hangi bir noktada durmaları ümit edilemezdi.

Celâlettin Harzemşah 10 Ağustos 1230’da Yassıçemen (Erzincan yakınları) 1231 ağustosunda da Dicle Köprüsü meydan savaşlarında küçük ordusu ile Moğollara yenildi bağlaşıkları da kendisini tamamen yalnız bıraktılar. Celâlettin, Toros Dağlarına sığındı, orada parasına, atına tamah eden birinin hilesi ile öldürüldü.

Advertisement

Siyaset adamı olarak zayıflığı dolayısı ile daha önemli bir rol oynayamayan Celalettin Harzemşah, kahramanlık ve şecaatin mümessili olarak İslâm tarih ve edebiyatında ün kazanmış, İslam dünyasını puta tapan Moğollar’a karşı yılmadan yıllarca müdafaa eden bir kahraman hüviyetine bürünmüştür. Namık Kemal’in “Celalettin Harzemşah” adındaki piyesi meşhurdur.

Kaynak 2

Celalettin Harzemşah; Harimzşahlar Hanedanı’nın son hükümdarıdır (?-1231).

Babasının düzenlediği tüm seferlere katıldı, özellikle 1219’da Moğollarla yapılan savaşın kazanılmasında yararlıklar gösterdi. Alaattin Muhammed, Moğollara karşı durabilecek yetenekteki oğlu Celalettin’in kendi yerine geçmesini vasiyet etti. İki kardeşi ve kimi komutanlarının öldürme girişimi üzerine Horasana kaçtı. Gazne’ye gitti. Hindistan’a ulaşmayı başardı (1221). 1224’te Kirman’a gitti. Abbasileri yenerek Bağdat ve çevresini yağmaladı. 1225’te Tebriz’de karargâh kurdu. Anadolu Selçuklu Sultanı I. Alaattin Keykubat ile Eyyubi hükümdarlarına elçiler göndererek Moğollara karşı yardım istedi. 1226’da Tiflis’i ele geçirdi. 1227’de İsmaillilerin elindeki Alamut Kalesi’ni kuşattı. 1228’de İsfahan önünde Moğolları yenilgiye uğrattığı sırada pusuya düşürdüyse de Luristan’a kaçabildi, Gürcülerin elinden Tiflis’i yeniden aldı. 1229’da Ahlat’ı kuşatması, Anadolu Selçuklu Sultanı I. Alaattin Keykubat’ı kaygılandırdı. Ahlat, uzun bir kuşatmadan sonra 14 Mayıs 1230’da Harizmşahların eline geçti. I. Alaattin Keykubat ve Eyyubi Hükümdarı Melik Kâmıl’in kardeşi Melik Eşref komutasındaki birleşik ordu, 10 Ağustos 1230’da Erzincan yakınlarındaki Yassıçimen’de Celalettin’i bozguna uğrattı. Moğollarca sürekli izlenen Celalettin, 1231’de Dicle Köprüsü kıyısında düzenlenen bir baskın sırasında tüm adamlarını yitirince Meyyafarikin’e kaçtı. Moğollara yakalanmamak için dağlarda dolaşırken ölen kardeşinin öcünü almak isteyen bir aşiret mensubunca yakalandı ve Ahlat’ta öldürüldü (1231). Ölümüyle Harizmşahlar da tarihe karıştı.


Leave A Reply